کتاب ها
کد bk-22545  
نوع کاغذی  
عنوان کتاب العین، المعروف بدغل العین  
نویسنده یوحنّا (یحیی) ابن ماسویه المتطبّب  
زبان عربی  
قطع وزیری  
چکیده ابوزکریا یوحنا (یحیی) ابن ماسویه، از خانواده‌ای از پزشکان سریانی زبان جندی شاپور، به احتمال بسیار در حدود 160هـ/776م. در جندی شاپور متولد شد. با پدرش به بغداد آمد. به عنوان جانشین پدر از لطف هارون الرشید برخوردار شد و در مقام رئیس بیمارستان و پزشک مخصوص در بغداد و سامرا تا زمان متوکّل (متوفی 247هـ/ 861م.) مشغول کار بود. بنابر اخبار منابع ما، از طرف خلیفه مأمون به بیزانس فرستاده شد تا کتاب‌های یونانی تهیه کند. حتی گفته می‌شود که وی در دوره هارون و مأمون به کار ترجمه اشتغال داشته است.
ابن ماسویه مولفی پر کار بود. ابن ابی اصیبعه از وی 42 اثر پزشکی ذکر می‌کند. امّا در میان نوشته‌هایی که مورد استفاده رازی بوده، کتاب‌هایی چند دیده می‌شوند که ابن ابی اصیبعه آنها را ذکر نکرده است. هنوز تحقیقی اساسی درباره اهمیت پزشکی آثار ابن ماسویه بر مبنای آثار و نقل قول‌های به جای مانده از او انجام نپذیرفته است. ابن ماسویه در پزشکی عملی چندان برجسته نبوده است. وی در هر دو کتاب خود درباره چشم پزشکی، از بقراط، جالینوس، آهرون، اراسیستراتوس، مارسلوس امپیریکوس، اشلیمن سوری و کنکه هندی نقل قول می‌کند. ولی این احتمال در کار نیست که ابن ماسویه از آثار همه این مولّفان به صورت مستقیم نقل قول کرده باشد. در آثار وی، تنها جایی که افزایشی نسبت به دانسته‌های یونانیان مشاهده می‌شود، مورد التهاب قرنیه به همراه تشکیل آوندهای تازه («ریح السَبَل» کورشدن قرنیه، غشای قرنیه) است که به علّت گستردگی بیماری تراخم در مشرق زمین بسیار پیش می‌آید.
از ابن ماسویه، آثار زیادی در طب بر جای مانده و در زمینه چشم پزشکی، غیر از چند رساله کوچک، این دو کتاب از او به یادگار مانده است.
از «دغل العین»، غیر از این نسخه، نسخه‌ای در حلب (فهرس، 1/19، ش97) موجود است؛ اما نسخه تیمور پاشای قاهره قدیمی‌تر از آن است.
از کتاب «معرفه محنه الکحّالین» نیز نسخه‌ای در لنینگراد، کتابخانه گرگوار چهارم، موجود است؛ و به احتمال نسخه تیمور پاشای قاهره از آن اقدم است.
یوحنا در سال 241هـ/ 857م. در سامره درگذشت.  
تاریخ ثبت در بانک 27 آبان 1397