| چکیده |
انسان برای شناخت پدیده‌های محیط پیرامون خود و دست‌یابی به حقیقت نیازمند اطلاعات است. نابینایان و کم‌بینایان به دلیل آسیب بینایی هم‌چون افراد عادی قادر به دریافت اطلاعات محیط پیرامون خود نبوده تا بتوانند به‌طور هم‌زمان اطلاعات محیط را پردازش و موقعیت اشیاء را در ارتباط با یکدیگر درک نمایند آن‌ها برای هم‌گامی با سایر افراد جامعه نیازمند اطلاعات مناسب با قابلیت‌های خاص و دسترس‌پذیر هستند. هدف این پژوهش شناسایی نیازهای اطلاعاتی اعضای بخش نابینایان و کم‌بینایان کتابخانه‌ی عمومی مرکزی تبریز به‌منظور تعیین اولویت‌های خدمات کتابخانه‌ای است. این پژوهش از آنجایی اهمیت دارد که شناسایی نیازهای اطلاعاتی اعضای بخش نابینایان و کم‌بینایان کتابخانه‌ی عمومی مرکزی تبریز به عنوان ابزار اولیه‌ی برنامه‌ریزی و سازماندهی ارائه‌ی خدمات کتابخانه‌ای است نتایج این پژوهش می‌تواند مسئولین و مدیران کتابخانه را در جهت برنامه‌ریزی و فراهم نمودن امکانات، تجهیزات و فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارائه خدمات کتابخانه‌ای به نابینایان و کم‌بینایان یاری نماید. بنابراین لازم است نیازهای اطلاعاتی اعضای نابینا و کم‌بینای کتابخانه‌های عمومی به‌طور مستمر مورد ارزیابی قرار گرفته و بر مبنای این نیازسنجی، خدمات و برنامه‌ریزی‌های آتی این کتابخانه‌ها تدوین و اجرا گردد. روش پژوهش توصیفی پیمایشی و جامعه پژوهش 250 نفر از اعضای فعال بخش نابینایان و کم‌بینایان کتابخانه‌ی عمومی مرکزی تبریز است. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه‌ی محقق‌ساخته است که روایی پرسش-نامه پژوهش از طریق روایی محتوایی صورت گرفت. نتایج یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که اعضای بخش نابینایان و کم‌بینایان کتابخانه‌ی مرکزی تبریز به‌منظور رفع نیازهای اطلاعاتی خود، از چهار نوع قالب منابع اطلاعاتی به‌ترتیب اولویت منابع گویا (2/91 درصد)، منابع بریل (2/75 درصد)، منابع الکترونیکی (8/58 درصد) و منابع درشت‌نویسی (6/23 درصد) استفاده می‌کنند. نتایج آزمون خی‌دو نشان داد که متغیرهایی مانند جنسیت، نوع آسیب بینایی، گروه سنی، مقطع تحصیلی و وضعیت اشتغال بر استفاده آن‌ها از انواع قالب منابع اطلاعاتی موثر بوده است. اکثریت اعضاء مهم‌ترین عوامل موثر در دست‌یابی به منابع اطلاعاتی را به‌ترتیب؛ ارائه‌ی خدمات روخوانی متون چاپی برای اعضاء توسط افراد بینا (6/99 درصد)، مناسب‌سازی مجموعه‌ی کتابخانه (4/98 درصد)، مشاوره سازمان‌ها و شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات و فن‌آوری‌های اطلاعاتی با نابینایان و کم‌بینایان (4/98 درصد)، آموزش استفاده از تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری (2/97 درصد) و مناسب‌سازی محیط کتابخانه (2/97 درصد) دانسته‌اند. از نظر اعضای بخش؛ عدم مناسب‌سازی مجموعه‌ی کتابخانه (2/97 درصد)، عدم مناسب‌سازی محیط کتابخانه (6/93 درصد)، عدم دسترسی آنلاین به کتاب‌های گویا (8/92 درصد) و ناکافی بودن منابع گویا (2/91 درصد) از مهم‌ترین موانع و مشکلات دست‌یابی به منابع اطلاعاتی محسوب شده‌اند. با توجه به نتایج یافته‌های پژوهش حاضر پیشنهاداتی جهت تعیین اولویت‌های خدمات کتابخانه‌ای ارائه گردیده است.
|
