| چکیده |
موضوع رساله حاضر، بررسی معیارهای پیوستگی ساختمان و شهر در فضاهای عمومی شهری است. فرایند کلّی این تحقیق، ساختن دستگاه نظری و آزمون آن در سکانس‌‌هایی از خیابان ولیعصر است. دستگاه نظری رساله بر اساس دو نوع تئوری، شامل تئوری‌های ساختاری و کنشگرایانه که تبیین‌کننده مفاهیم مربوط به پیوستگی ساختمان و شهر در فضاهای عمومی شهری می‌باشند، ساخته شده‌است. دستگاه نظری رساله، شامل یک مدل مفهومی و یک مدل نظری است. مدل مفهومی از طریق تئوری‌های ساختاری و مدل نظری از طریق تئوری‌های کنشگرایانه ساخته شده‌اند. فرضیّات تحقیق از طریق قیاسی- قانونی از مدل نظری استخراج شده‌اند. در ساختن دستگاه نظری از تئوری-های مکان، گشتالت، پیوستگی، همجواری محیطی، بوم‌شناختی(اکولوژیک)ادراک، پیوند تفاوت‌ها و هرمنوتیک فلسفی استفاده شده‌است. در مدل مفهومی، مفهوم پیوستگی ساختمان و شهر در فضاهای عمومی شهری مدل‌سازی شده است و بر اساس مدل نظری، پیوستگی ساختمان و شهر در فضاهای عمومی شهری از طریق چهار عامل مکان-مندی(کیفیّت کالبدی، کیفیّت فعالیّتی- اجتماعی، کیفیّت فضایی و کیفیّت نمادین)، قلمروگرایی(تأمین فضای شخصی و خلوت و رفتار قلمروپایی)، همگرایی طرحواره‌های ذهنی شهروندان و جمع‌گرایی حاصل می‌شود. به‌طور کلّی روش تحقیق رساله توصیفی- تبیینی و پیمایشی است. شیوه‌های گرداوری داده‌ها از طریق پرسشنامه و نقشه-های ذهنی است. برای آزمون تجربی و پیمایش، سکانس میدان تجریش تا زعفرانیه، سکانس میدان ولیعصر تا چهارراه ولیعصر و سکانس میدان راه‌آهن تا چهارراه مولوی به‌عنوان نمونه‌هایی از خیابان ولیعصر انتخاب شده‌است. جامعه آماری شامل شهروندان ساکن و کسبه این سکانس‌ها، افراد ناظر و عابر سکانس میدان ولیعصر تا چهارراه ولیعصر و متخصّصین معماری و شهرسازی است. علاوه‌بر اخذ معیارهای ارزیابی شهروندان و متخصّصین، ویژگیهای کالبدی، فضایی، فعالیّتی- اجتماعی و نمادین سه سکانس توسط پژوهشگر توصیف و تحلیل شده‌است. متغیّرهای مورد مطالعه شامل دو طیف متغیّرهای زمینه‌ای و متغیّرهای مورد استفاده در مدل نظری و فرضیّات است. متغیّرهای زمینه‌ای شامل سن، جنسیّت، تحصیلات، سابقه سکونت در تهران، سابقه سکونت در سکانس مورد مطالعه و نوع مالکیّت است. متغیّرهای مورد استفاده در فرضیّات عبارت از سه نوع متغیّر شامل متغیّرهای مستقل مکان‌مندی، قلمروگرایی و جمع‌گرایی، متغیّر واسطه همگرایی طرحواره‌های ذهنی و متغیّر وابسته یا معلول پیوستگی ساختمان و شهر در فضاهای عمومی شهری است. آزمون مدل نظری و فرضیّات به‌طور جداگانه در هر سه سکانس و مجموع آنها انجام شده‌است. آزمون مدل نظری نشان می‌دهد که هر چهار شرط ذکرشده، رابطه معنی‌داری با پیوستگی ساختمان و شهر در فضاهای عمومی شهری دارند. مکان‌مندی، همگرایی طرحواره‌های ذهنی، قلمروگرایی و جمع‌گرایی به‌ترتیب بیشترین ضریب تأثیر را بر میزان پیوستگی ساختمان و شهر دارند. همچنین در بین مولّفه‌های پیوستگی، در هر سه سکانس و مجموع سکانس‌ها، مولّفه‌های فضایی، فعالیّتی- اجتماعی، کالبدی و نمادین ، مهمّ‌ترین مولّفه‌ها در پیوستگی ساختمان و شهر از دید شهروندان هستند. آزمون فرضیّات نشان می‌دهد که بدون وجود شروط علّی، پایه پیوستگی ساختمان و شهر در سطح بسیار پایینی قراردارد. امّا بعد از در نظرگرفتن تأثیر این متغیّرها، میزان احساس پیوستگی ساختمان و شهر توسط شهروندان به‌میزان بسیار قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان اثرگذاری متغیّرها و مولّفه‌ها در همه سکانس‌ها به‌هم نزدیک است ولی معیارهای مربوط به هر یک از مولّفه‌ها و متغیّرها در هر یک سکانس‌ها بسیار متفاوت است.
|
