| کد | pr-41757 |
|---|---|
| نام | عباسعلی |
| نام خانوادگی | سحبان |
| شهرت | فقیه الملک |
| سال تولد | 1258 |
| وضعیت جسمی | نابینا |
| نوع فعالیت | علمی-فرهنگی |
| زبان | فارسی |
| شهرت | فقیه الملک |
| مهارت | فقیه، شاعر و ادیب |
| کشور | ایران |
| توضیحات | درگذشت 1331 |
| متن زندگی نامه |
عباسعلی سحبان در 1258 متولد شد. پدرش میرزا محمد منشی ساوجبلاغی مشهور به رئیس (درگذشت 1306ق) بود که نخستین منشی دیوان رسایل خاصه قاجار بود. جدش میرزا عبدالکریم ساوجبلاغی از چهره‌های مشهور بود. برادر عباسعلی، میرزا تقی ساوجبلاغی معروف به دبیر اعلم (درگذشت 1308ش) است که نویسنده و شاعر بوده است. شهرت این خاندان، ساوجبلاغی بود و به این اسم مشهور بودند؛ اما در سال 1314ش به سحبان تغییر یافت. از این‌رو عباسعلی ساوجبلاغی به عباسعلی سحبان تغییر نام داد. عباسعلی سحبان در دوره قاجار و دوره پهلوی به شیخ عباسعلی، فقیه الملک، فاضل اعمی و فاضل سحبان مشهور بود. اعمی نامیده شد چون نابینا بود. اما در تدریس علوم اسلامی و ادبیات چیره دست بود. در تهران، در حوالی خیابان ایران (عین الدوله/ سقاباشی سابق) در محله قدیمی دولت کوچه‌ای به نام فقیه الملک معروف است و تابلوی کوچه به نام فقیه الملک است. یکی از دو همسرِ فقیه الملک، خانماه (مریم) نجم آبادی فرزند آقا شیخ علی نجم آبادی (درگذشت 1288ق) است. او در برخی اسناد سجلی برجای مانده از اواخر قاجار، خود را آذربایجانی و اهل روستای نجم آباد از توابع شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز معرفی کرده است. او گرچه به هنگام تولد از بینایی محروم بود اما با تربیت و آموزش پدر و برادر و برادرزاده‌اش (میرزا عزیز الله ساوجبلاغی) در خردسالی قرآن کریم را حفظ کرد. پس از آن به فراگیری دروس ادبیات عرب، منطق و زبان‌های عربی، انگلیسی، روسی، فرانسه و ترکی پرداخت. در نوجوانی به مدرسه عالی سپهسالار (شهید مطهری کنونی) و مدرسه کاظمیه رفت و در شهر تهران نزد میرزا محمد حسن آشتیانی (درگذشت 1319ق)، سید علی اکبر مجتهد تفرشی (درگذشت 1322ق)، آیت الله حاج شیخ هادی نجم آبادی (درگذشت 1320ق)، شیخ عبدالنبی نوری (درگذشت 1303ش) و میرزا محمد طاهر تنکابنی (درگذشت 1320ش) شاگردی کرد. او ضمن تدریس در دربار قاجار، در مدارس جدید راه‌اندازی شده به وسیله میرزا حسن رشدیه تبریزی (درگذشت 1323ش)، مدرسه مخدرات تأسیس شده به وسیله دره المعالی (درگذشت 1303ش) و دارالمعلّمات تهران هم به تدریس پرداخت. دبیر اعلم درباره برادرِ فاضلش چنین سروده است: فاضل باوفا سلام علیک / ای تو بحر صفا سلام علیک دوری آن جناب بر بنده / آن‌چنان شد که من نیَم زنده تو به فضل و کمال چون جانی / هرچه شایسته شد مرا آنی بُد به ساوجبلاغ فخر از تو / با صفای ضمیر و رأی نکو حافظی بر کلام خالق من / مدح تو باشد فزون ز سخن آفرین باد به ذهن وقادت / که برادر تصدقت بادت دل و جان برادرت به فدا / یادگاری هم از پدر تو مرا گر همی جان کنم ترا قربان / خجلم بنده از حقارت آن برگردان منظوم کتاب «قواعد الاحکام» نوشته علامه حلّی و برگردان کتاب «نصاب الصبیان» به زبان‌های انگلیسی، روسی، فرانسه و ترکی از آثار مکتوب فقیه الملک است. در ماه رمضان 1313ق مظفرالدین شاه (درگذشت 1324ق) پنجمین پادشاه قاجار پس از تأیید گروهی از علما، طی فرمانی او را به تولیت بقعه امامزاده ابوالحسن واقع در روستای مسکین آباد از توابع شهرستان نظرآباد منصوب کرد. در یکی از اسناد متعلق به خاندان سحبان، این تولیت از سوی شیخ رضا قلی سنگلجی مشهور به شریعت سنگلجی (درگذشت 1322ش) و آیت الله سید محمدکاظم عصار تهرانی (درگذشت 1353ش) هم تأییده شده است. در همین راستا، سندی 36 برگی متعلق به سال 1312ش وجود دارد که حاکی از دعوای حقوقی فقیه الملک یا میر سید محمد امامزاده (امامی) امام جمعه وقت تهران درباره تولیت بقعه امامزاده ابوالحسن و قنات موقوفه روستای مسکین آباد است. فقیه الملک در 13 فروردین 1331 در شهر تهران درگذشت و پیکرش در صحن امامزاده عبدالله تهران (مقبره مشیری‌ها) به خاک سپرده شد. یکی از روزنامه‌های آن روزگار به نام «ستاره» در شماره 24 فروردین 1331، خبر درگذشت او را با تیتر «یک ضایعه اسفناک» به آگاهی خوانندگانش رساند. امروزه نوادگان فقیه الملک با نام خانوادگی «سحبان» شناخته می‌شوند. عبدالرضا سحبان مشهور به رضا سحبان (درگذشت 1356ش) معلّم، شاعر و موسیقیدان روشندل، نوه او است. استاد غلامرضا دبیران (درگذشت 1365ش) شاعر و نویسنده معاصر درباره شیخ عباسعلی سحبان چنین سروده است: کیست آن کو در عیان از دیده نابیناستی / لیک او را در نهان چشمان بس زیباستی گر ندیده شمس اندر سینه‌اش شمسی بزرگ / ور ندیده بحر صدرش علم را دریاستی شمسی اندر سینه دارد شمس گردون مات او / حبّذا بر سینه‌ای کان شمس را مأواستی چشم بگشا تا ببینی شمس اندر صدر او / گر نبیند شمس چشمت کی قصور از ماستی مخزن اسرار حق و حافظ قرآن بود / به به از آن کو به احکام خدا داناستی گاه نطق و خطبه‌اش ریزد گهرها از دهان / کیست سحبان در فصاحت شخص بی همتاستی هر که را نبود چنین توفیق حق باید دهد / این بزرگی در خور آن فاضل اعماستی بر «دبیران» فرض باشد مدح او گفتن به جان / چون فقیه الملک او را مهتر و والاستی مآخذ ـ خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، 13 فروردین 1399 (www.ibna.ir/fa/note/288865) ـ روستازادگان دانشمند، حسین عسکری ـ کتابشناسی ساوجبلاغ، حسین عسکری ـ علمای مجاهد استان البرز، حسین عسکری |
| تاریخ ثبت در بانک | 11 آبان 1399 |