| کد | jr-46507 |
|---|---|
| عنوان اول | بررسی میزان سواد سلامت شاغلین اداری افراد کم‌بینا |
| نویسنده | منصور شادکام |
| نویسنده | حسین سراوانی |
| عنوان مجموعه | شیوه‌های توان‌یابی پژوهش‌ها و گزارش‌ها |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | انتشارات توانمندان |
| سال چاپ | 1399شمسی |
| شماره صفحه (از) | 42 |
| شماره صفحه (تا) | 47 |
| زبان | فارسی |
| متن |
سواد سلامت، ظرفیت یک فرد برای به دست آوردن، تفسیر و درک محصولات و خدمات اطلاعات سلامت و صلاحیت استفاده از این اطلاعات و خدمات در روش‌هایی است که سلامت را ارتقا می‌دهد. و در این بین افرادی هستند که به فراخور معلولیتی که دارند میزان سطح سواد سلامت آنها تحت تأثیر قرار بگیرد مطالعه حاضر به منظور تعیین سطح سواد سلامت شاغلین اداری افراد کم‌بینای شهر تهران می‌باشد. روش پژوهش: این مطالعه، یک مطالعه توصیفی – تحلیلی از نوع مقطعی بود که در سال 1397 بر روی 125 نفر از افراد کم‌بینای بین سنین 50-20 سال که بانک اطلاعاتی آنها نزد انجمن نابینایان موجود است با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای انجام شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه سواد سلامت ایرانیان جمع‌آوری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق نرم‌افزار 16SPSS و آزمون‌های آماری تی تست، کای دو، ضریب همبستگی و رگرسیون انجام گردید. یافته‌ها: در مطالعه جاری میانگین سنی بزرگسالان 1/14 ±59/39 بود 4/56 درصد شرکت‌کنندگان زن و سطح تحصیلات اکثریت آنها فوق‌دیپلم و بالاتر (7/62 درصد) بود. شرکت‌کنندگان در دسترسی به اطلاعات (3/76درصد) ضعیف: در درک اطلاعات (9/59 درصد)، تحلیل و ارزیابی (8/57 درصد) و استفاده از اطلاعات (1/75 درصد) در سطح متوسط بودند، از میان متغیرهای دارای همبستگی باسواد سلامت: متغیرهای استفاده از اطلاعات و درک اطلاعات بیشترین پیشگویی کننده سواد سلامت در این مطالعه بودند. نتیجه‌گیری: واقعیت این است که معلولیت کم‌بینایی، محدودیت‌هایی را برای افراد در بکار گیری از فناوری‌های اطلاعاتی ایجاد می‌کند. با توجه به اهمیت صدچندان سواد سلامت در بهبود سبک زندگی، ارتقا سلامت وخودمراقبتی افراد کم‌بینای جامعه اهمیت توجه به این موضوع در برنامه‌ریزی‌های آموزشی حائز اهمیت می‌باشد پیشنهاد می‌شود برای افراد کم‌بینا که از سواد سلامت متوسط برخوردارند، از آخرین متدهای تکنولوژی اطلاعاتی رسانه‌ها و مواد آموزشی ساده و قابل فهم تر طراحی و استفاده شود. کلمات کلیدی: کم‌بینا، سواد سلامت، شاغل مقدمه کم‌بینایی سبب رنج فراوان برای فرد مبتلا و خانواده او می‌شود و علاوه بر از دست دادن اعتمادبه‌نفس و توانایی‌کاری پیامدهای جدی اجتماعی و اقتصادی نیز برای کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه به دنبال دارد. کم‌بینایی اصطلاحی است که به درجات مختلف کاهش بینایی تا مرز نابینایی مطلق اطلاق می‌شود. علل آن می‌تواند بیماری‌های مختلف چشمی: ضربه و یا نقایص مادرزادی باشد. مهم‌ترین اشکال کم‌بینایی شامل کاهش حدت بینایی، کاهش حساسیت کنتراست: کاهش تشخیص رنگ‌ها می‌باشد. معمولاً در کم‌بینایان می‌توان دو و یا بیش از دو حالت از حالات گفته شده را مشاهده کرد. بسیاری از متخصصین کم‌بینایی را به صورت زیر تعریف می‌کنند: حدت بینایی 70/20 و یا کمتر در چشم بهتر بیمار (توانخواه) با استفاده از بهترین تصحیح (عینک یا لنز) در جوامع مختلف، بسته به امکانات مختلف رفاهی، نوع نگرش مسئولان آن جامعه نسبت به کم‌بینایان: شیوه برخورد رسانه‌ها و زیرساخت‌های لازم برای زندگی کم‌بینایان در محیط‌های شهری سبب شده که این افراد شرایط متفاوتی را تجربه کنند. اهمیت سواد سلامت اهمیت سواد سلامت در تأثیر بر نتایج سلامتی افراد کم‌بینا به خوبی شناخته شده است و نقش مهمی در تصمیم‌گیری افراد در مورد نیازهای حوزه سلامت خود ایفا می‌‌نماید، چراکه آمار قابل توجهی از افراد جامعه را افراد کم‌بینا تشکیل می‌دهد و یکی از ابعاد مهم بررسی سلامت این افراد بررسی سلامت سواد آنهاست. امروزه، نظام‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها و مراکز به عنوان اعضای حسی مدیریت عمل می‌کنند و سازمان را در ترسیم نمای فعلی و دورنمای راهبردی کمک می‌نمایند لذا یک نظام اطلاعاتی مناسب می‌تواند شواهد لازم را برای تصمیم‌گیری و عملکرد مدیریت سازمان فراهم آورد. حاصل یک نظام اطلاعاتی مطلوب، شاخص‌هایی هستند که هم می‌توانند پایه و اساس تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی قرار گیرند و هم قادرند عملکردها را در حوزه‌های مختلف مدیریتی، جغرافیایی سنجش و ارزیابی نمایند. از جمله مهم‌ترین این شاخص‌ها میزان برخورداری از سواد سلامت می‌باشد. اصطلاح سواد سلامت (بهداشتی) به مفهوم یک مهارت شناختی و به عنوان مسأله‌ای مهم و تأثیرگذار در نظام مراقبت سلامت نخستین بار در سال 1974 در یک پانل آموزشی در مورد آموزش بهداشت، مطرح شد. از آن زمان تاکنون این مفهوم در موارد متعددی توسط محققان حوزه‌های سوادآموزی و سلامت، توسط محققان مورد بحث قرار گرفته و تعاریف گوناگونی برای آن ارائه شده است. به طور معمول سواد سلامت را به عنوان طیف گسترده‌ای از دانش و مهارت در زمینه کسب، پردازش، فهم و به کارگیری اطلاعات سلامت تعریف می‌کنند عوامل فردی نظیر سن، جنس، شغل، طبقه اجتماعی، وضع تغذیه و … نقش مهمی در سلامت افراد جامعه خواهد داشت. بنابراین سواد سلامت از شاخصه‌های مهم بررسی سلامت و بهداشت افراد حدت بینایی 70/20 و یا کمتر در چشم بهتر بیمار (توانخواه) با استفاده از بهترین تصحیح (عینک یا لنز) در جوامع مختلف، بسته به امکانات مختلف رفاهی، نوع نگرش مسئولان آن جامعه نسبت به کم‌بینایان: شیوه برخورد رسانه‌ها و زیرساخت‌های لازم برای زندگی کم‌بینایان در محیط‌های شهری سبب شده نابینایان شرایط متفاوتی را تجربه کنند. اهمیت سواد سلامت در تأثیر بر نتایج سلامتی افراد کم‌بینا به خوبی شناخته شده است و نقش مهمی در تصمیم‌گیری افراد در مورد نیازهای حوزه سلامت خود ایفا می‌‌نماید، چراکه آمار قابل توجهی از افراد جامعه را افراد کم‌بینا تشکیل می‌دهد ویکی از ابعاد مهم بررسی سلامت این افراد بررسی سلامت سواد آنهاست. امروزه، نظام‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها و مراکز به عنوان اعضای حسی مدیریت عمل می‌کنند و سازمان را در ترسیم نمای فعلی و دورنمای راهبردی کمک می‌نمایند لذا یک نظام اطلاعاتی مناسب می‌تواند شواهد لازم را برای تصمیم‌گیری و عملکرد مدیریت سازمان فراهم آورد. حاصل یک نظام اطلاعاتی مطلوب، شاخص‌هایی هستند که هم می‌توانند پایه و اساس تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی قرار گیرند و هم قادرند عملکردها را در حوزه‌های مختلف مدیریتی، جغرافیایی سنجش و ارزیابی نمایند. از جمله مهم‌ترین این شاخص‌ها میزان برخورداری از سواد سلامت می‌باشد. اصطلاح سواد سلامت (بهداشتی) به مفهوم یک مهارت شناختی و به عنوان مسأله‌ای مهم و تأثیرگذار در نظام مراقبت سلامت نخستین بار در سال 1974 در یک پانل آموزشی در مورد آموزش بهداشت، مطرح شد. از آن زمان تاکنون این مفهوم در موارد متعددی توسط محققان حوزه‌های سوادآموزی و سلامت، توسط محققان مورد بحث قرار گرفته و تعاریف گوناگونی برای آن ارایه شده است. به طور معمول سواد سلامت را به عنوان طیف گسترده‌ای از دانش و مهارت در زمینه کسب، پردازش، فهم و به کارگیری اطلاعات سلامت تعریف می‌کنند عوامل فردی نظیر سن، جنس، شغل، طبقه اجتماعی، وضع تغذیه و … نقش مهمی در سلامت افراد جامعه خواهد داشت. بنابراین سواد سلامت از شاخصه‌های مهم بررسی سلامت و بهداشت افراد نابینا در جامعه می‌باشد. بر اساس مطالعات مرکز مراقبت سلامت آمریکا 2/56 درصد بزرگسالان سواد سلامت ضعیف دارند و این گروه اطلاعات نوشتاری و گفتاری ارائه شده توسط تیم بهداشت و درمان را به خوبی درک نکرده و در نهایت ازخودمراقبتی ضعیف‌تری نسبت به افرادی که سواد سلامت بهتری دارند برخوردار هستند همچنین هزینه‌های بیشتری را بر سیستم سلامت وارد می‌کنند. در کانادا نیز 60درصد افراد از سواد سلامت کافی برخوردار نیستند. در مطالعه‌ای که جواد زاده و همکارانش انجام دادند حدود 5/46 درصد بزرگسالان سواد سلامت کافی:38درصد سواد سلامت مرزی و 5/15 درصد افراد سواد سلامت ناکافی داشتند. هدف از این پژوهش بررسی میزان سواد سلامت شاغلین اداری افراد کم‌بینا در جامعه می‌باشد. هدف از این پژوهش بررسی میزان سواد سلامت شاغلین اداری افراد کم‌بینای شهر تهران می‌باشد. پیشینه بحث سواد سلامت ارتقای سطح سواد اطلاعاتی از اهداف فرهنگی تمام کشورهای جهان محسوب می‌شود. واژه‌ی سواد: مفهومی با وجوه بسیار است. هیل ریچ عقیده دارد: در هر تعریفی که از مفهوم سواد ارائه می‌گردد باید تمام درجات توسعه را مدنظر قرار دهد و این مفهوم باید یک طیف معنایی در نظر گرفته شود که فرد بر اساس ضروریات اجتماعی و نیز ویژگی‌های تلاش فردی: می‌توانند به درجات متفاوتی از آن نائل آید. (طباطبایی، 1378). از نظر هیل ریچ “سواد قابلیت اثبات شده‌ای در مهارت‌های ارتباطی است که افراد را قادر می‌سازد با توان بالقوه‌ای: مطابق با سنشان و به شکل مستقل، برای حرکت در جامعه به شیوه مناسب رفتار کند.” باودن با استفاده از نظرات کمپ بل بیان می‌کند که: سواد شامل یکپارچه سازی شنیدن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن و تفکر انتقادی است. به عبارتی، شامل دانش فرهنگی است که سخنگو، نویسنده یا خواننده را قادر می‌سازد استفاده از زبان مناسب را در موقعیت‌های متفاوت تشخیص دهد و به کار گیرد. او بر این باور است که: برای یک جامعه تکنولوژیک پیشرفته سواد، فعالیتی است که به افراد اجازه می‌دهد از زبان برای بالا بردن تفکر و ایجاد سوال به منظور مشارکت موثر در جامعه استفاده کنند. (باودن، 2007). در گذشته مفهوم سواد اطلاعاتی با واژه‌های دیگر مثل سواد تابعی، معنی شده است. یونسکو در سال 1978 سواد تابعی را چنین تعریف کرده است: باسواد تابعی شخصی است که پس از کسب مهارت‌ها و معلومات اساسی، بتواند در همه فعالیت‌های اجتماعی که مستلزم سواد است به نحو موثری شرکت جوید و با استفاده از توانایی‌های خواندن، نوشتن و حساب کردن برای رشته خود و توسعه جامعه‌اش گام بردارد. به عبارت دقیق‌تر: سوادآموزی تابعی خود تابعی از تغییرات محیطی و زمینه‌ای و فکری هر جامعه در زمان‌های متفاوت است. (صیامیان و شهرابی، 1383). سواد اطلاعاتی اولین بار در کتابخانه‌های دانشگاهی با به وجود آمدن کتابشناختی‌ها و دستورالعمل‌های استفاده از کتابخانه شروع به رشد و نمو کرد. پایه سواد اطلاعاتی به اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 برمی‌گردد که کتابداران دانشگاهی احساس کردند که دانشجویان به مهارت‌هایی نیاز دارند تا بتوانند به طور موثر از کتابخانه‌ها و منابع آن به عنوان اجزای یادگیری و آموزش دانشگاهی استفاده نمایند. راکمن معتقد است که منشأ سواد اطلاعاتی به سال‌ها قبل برمی‌گردد. از زمانی که کتابخانه در قرن 19 واحد‌های آشنایی با کتابخانه و شیوه استفاده از آن را ارائه دادند. (راکمن، 2004). اصطلاح سواد اطلاعاتی را همان طور که در فصل اول تحقیق ذکر شد اولین بار پل زورکوفسکی در سال 1974 در گزارش خود به عنوان: خدمات اطلاعاتی در محیط ارتباطات و اولویت‌های آن به کمیسیون کتابداری و علوم اطلاعات؛ به کار برد.) مکادو، 2008؛ کورال (2008). کوستا مطرح کرده است ”سواد اطلاعاتی، توانایی دستیابی، ارزیابی و استفاده از اطلاعات از انواع منابع گوناگون است” (کوستا، 2007). در تعریف‌های ذیل، دو عنصر شناخت و مهارت مورد توجه است. قدرت دسترسی به اطلاعات با ارزش، آگاهی از چگونگی سازمان‌دهی دانش و اطلاعات و روش‌های مختلف جست‌وجو و توان تشخیص موثرترین اطلاعاتی که برای حل مشکل و تصمیم‌گیری لازم باشد. (پریرخ، 1386). به طور کلی سواد اطلاعاتی مهارتی است که برای بقا در عصر اطلاعات و فناوری‌های اطلاعاتی ضرورت دارد. در عین حال و از دیدگاهی کاربردی، این مهارت شامل مجموعه‌ای از مهارت‌های مشخص‌تر است که مورد استفاده عینی دارد. یادگیری مادام‌العمر و یادگیری مستقل از جمله کاربردهایی است که در بسیاری از متون برای سواد اطلاعاتی در نظر گرفته شده است. معتبرترین تعریف سواد اطلاعاتی از سوی انجمن کتابداری آمریکا ارائه شده است: توانایی تشخیص و نیاز به اطلاعات، جایابی، ارزیابی و استفاده موثر از اطلاعات مورد نیاز. فردی که تا این حد از نحوه سازمان‌دهی اطلاعات آگاهی دارد، به راحتی می‌تواند به دیگران نیز آن چه نیاز دارند بیاموزد. او به دلیل آن که همواره می‌تواند اطلاعات مورد نیاز خود را در هر وظیفه یا تصمیم بیابد، برای فراگیری تمام عمر مهیا است (زاخری، 2010). روش پژوهش این مطالعه، یک مطالعه توصیفی – تحلیلی از نوع مقطعی بود که در سال 1397 بر روی 125 نفر از افراد کم‌بینای بین سنین 50-20 سال که بانک اطلاعاتی آنها نزد انجمن نابینایان و کم‌بینایان ایران موجود است با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای انجام شد. این افراد در هردو جنس، و شاغل در مراکز دولتی می‌باشند. ابزار گردآوری داده‌ها در این مطالعه پرسشنامه سواد سلامت ایرانیان بود. این پرسشنامه حاوی 71 سوال است چهار بعد سواد سلامت شامل دسترسی به اطلاعات بهداشتی شامل 11سوال (18-0 ضعیف، 36-18 متوسط، بالای 36 خوب)، درک اطلاعات شامل 19 سوال (25-0 ضعیف، 50-25 متوسط، بیش از 50خوب) ارزیابی و تحلیل شامل 8 سوال (11-0ضعیف، 22-12 متوسط، 32-23 خوب) و استفاده از اطلاعات شامل 24 سوال بود (32-0 ضعیف، 64-33 متوسط، بیش از 64خوب) معیار نمره دهی در این ابزار لیکرت در نظر گرفته شد و وبر اساس نمره چهار حیطه تعریف شده سواد سلامت افراد در سه دسته خوب، متوسط و ضعیف دسته‌بندی شدند. داده‌ها توسط پرسش گران آموزش دیده جمع‌آوری شد. سپس در نرم‌افزار SPSS با استفاده از آزمون‌های آماری تی تست: آزمون کای دو، ضریب همبستگی ورگرسیون تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها در مطالعه جاری میانگین سنی افراد کم‌بینا 1/14 ±59/39 بود 4/56 درصد شرکت‌کنندگان زن و سطح تحصیلات اکثریت آنها فوق دیپلم و بالاتر (7/62 درصد) بود. شرکت‌کنندگان در دسترسی به اطلاعات (3/76درصد) ضعیف، در درک اطلاعات (9/59 درصد)، تحلیل و ارزیابی (8/57 درصد) و استفاده از اطلاعات (1/75 درصد) در سطح متوسط بودند، از میان متغیرهای دارای همبستگی باسواد سلامت: متغیرهای استفاده از اطلاعات و درک اطلاعات بیشترین پیشگویی کننده سواد سلامت در این مطالعه بودند. وضعیت سواد سلامت افراد از نظر دسترسی به اطلاعات بهداشتی 3/76 درصد دسترسی ضعیف، در خصوص درک اطلاعات بهداشتی 5/0 درصد افراد درک خوبی از اطلاعات داشتند. در مورد تحلیل و ارزیابی اطلاعات بهداشتی 8/57 درصد افراد متوسط و 8/38درصد ضعیف بودند. در خصوص استفاده از اطلاعات سلامت 1/75 درصد در وضعیت متوسط بودند. نتایج نشان داد که میانگین نمره سواد سلامت مردان کم‌بینا نسبت به زنان کم وضعیت مناسب‌تری داشت که این اختلاف از نظر آماری معنادار بود (001/0>p)، در ابعاد چهارگانه سواد سلامت نیز مردان کم‌بینا از وضعیت مناسب‌تری برخوردار بودند که این اختلاف نیز معنادار بود (001/0>p). میانگین نمره سواد سلامت افراد کم‌بینا (زن و مرد) نشان داد در خصوص دسترسی به اطلاعات سلامت از حداکثر 55 نمره، میانگین نمره افراد شرکت کننده در مطالعه 8/2±93/15، درک اطلاعات از حداکثر 76 نمره، میانگین نمره افراد 7/8 ±55/26، تحلیل و ارزیابی از حداکثر 32 نمره، میانگین نمره افراد 4±37/13 و استفاده از اطلاعات از حداکثر 96نمره میانگین نمرات افراد 92/11 ±3/47 بود. از میان متغیرهای دارای همبستگی باسواد سلامت: متغیرهای استفاده از اطلاعات و درک اطلاعات بیشترین پیشگویی کننده سواد سلامت در این مطالعه بودند. نتیجه‌گیری همان‌طوری که می‌دانیم آزمون سواد سلامت آزمون سنجش اطلاعات عمومی افراد نیست، در واقع نوعی از ظرفیت و مهارت فردی، اجتماعی و شناختی است که به مردم این توان را می‌دهد تا با دسترسی به اطلاعات سلامت و فهم در نهایت عمل به آنها در جهت سلامتی خود گام بردارند. به همین منظور سنجش سواد سلامت بسیار ارزشمند و موثر در ارتقای سلامت جامعه خواهد بود. چرا که دسترسی به اطلاعات صحیح و کاربردی و درک و فهم آن زمینه رفتار سالم را فراهم می‌آورد. نتایج مطالعه جاری نشان می‌دهد که افراد کم‌بینا بیشترین اطلاعات بهداشتی مورد نیاز را از طریق رادیو، اپلیکیشن‌های اندرویدی مناسب سازی شده برای افراد کم‌بینا، نرم‌افزارهای گویا دریافت می‌کنند که این موضوع از اهمیت زیادی جهت طراحی اطلاعات بهداشتی دقیق برای این افراد را فراهم می‌کند. واقعیت این است که معلولیت کم‌بینایی، محدودیت‌هایی را برای افراد در بکار گیری از فناوری‌های اطلاعاتی ایجاد می‌کند. با توجه به اهمیت صد چندان سواد سلامت در بهبود سبک زندگی، ارتقا سلامت و خودمراقبتی افراد کم‌بینای جامعه اهمیت توجه به این موضوع در برنامه‌ریزی‌های آموزشی حائز اهمیت می‌باشد پیشنهاد می‌شود برای افراد کم‌بینا که از سواد سلامت متوسط برخوردارند، از آخرین متدهای تکنولوژی اطلاعاتی رسانه‌ها و مواد آموزشی ساده و قابل فهم تر طراحی و استفاده شود. منابع احمدوند، محمدعلی (1382) بهداشت روانی. تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور. خجسته مهر، (1371). سازگاری اجتماعی نابینایان، انتشارات دانشگاه اهواز. خسروی عبدالرسول، (1393) توسعه سواد سلامت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر کاپلان، هارولد و همکاران (1375) خلاصه روانشناسی و روان‌پزشکی، جلد اول، ترجمه پور افکاری، نصرت‌الله: چاپ اول، تهران، انتشارات شهر آب. کریمی، یوسف؛ (1371)، روانشناسی اجتماعی. انتشارات پیام نور. چاپ ششم. تهران. کریمی درمنی، حمیدرضا؛ (1385)، توانبخشی گروه‌های خاص با تأکید بر خدمات مددکاری اجتماعی، چاپ اول، نشر گستره. تهران. عطاری، یوسفعلی؛ یوسفی، ناصر و فلاحی، رضا؛ (1382)، مشاوره و نوتوانی: معلولین ذهنی، مصیبت دیدگان، افراد ناسازگار، ناشنوا، نابینا و معتاد. انتشارات گلگشت. تهران. لیلا شهرزادی (1389)، نقدی بر کتاب آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی، تهران: کتابدار: دانشگاه قم. مایر، گلوریا جی، (2010). سواد سلامت در مراقبت‌های سلامت اولیه، ترجمه حمیدرضا محدث‌حکاک، تهران: نشر مجسمه، 1396. Baggot Rob, Public Health Policy and Politics. Mac Millan press Ltd, 2000. PP. 99-100. Detels Roger, Holland Walter W., Mcewex Janes and Omex Gilberts. Oxford Textbook of Public Health. Third Edition Volume 1,New York,Oxford University Press, 1997. PP. 35. Naidoo Jennie, wills Jane. Health Promotion Foundations for Practice. Second Edition, Harcourt Publishers, 2000. PP. 5-64. Kerr Joanne, Community Health Promotion Changes for Practice. Bailliere Tindal, 2000. PP. 5-23. K. Park: Parks Textbook of Preventive and Social Medicine, 18th edition, M/s Banarsidas Bhanot Publishers, India, 2005. |
| تاریخ ثبت در بانک | 29 تیر 1400 |