| کد | jr-46476 |
|---|---|
| عنوان اول | فقه و حقوق |
| نویسنده | محمد نوری |
| عنوان مجموعه | خط بریل، مجموعه مقالات فارسی |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین |
| سال چاپ | 1398شمسی |
| شماره صفحه (از) | 407 |
| شماره صفحه (تا) | 412 |
| زبان | فارسی |
| متن |
اشاره خط ویژه نابینایان یا خط بریل که در جهان شناخته شده است و همه نابینایان در جهان با این خط میخوانند و می‌نویسند. پس از اختراع این خط توسط لویی بریل، انقلابی در جامعه نابینایان پدید آمد و آنان توانستند خواندن و نوشتن را به راحتی انجام داده و نظرات و دیدگاه‌های خود را منتشر کنند و با دیگران به اشتراک گذارند. در این مقاله به اجمال برخی جنبه‌های حقوقی و فقهی خط بریل را بررسی می‌کنیم. قوانین ایران معلولین در ایران هم اکنون دو قانون مصوب دارند. یکی قانون حمایت از حقوق معلولان است که در سال 1396 در مجلس شورای اسلامی تصویب و در اردیبهشت 1397 توسط رئیس‌جمهور جهت اجرا ابلاغ شد. متأسفانه در این قانون هیچ سخنی از خط بریل نیامده و اساساً این واژه درج نشده است. قانون دوم کنوانسیون حقوق معلولان است که در سال 1387 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. این قانون جهانی است و سازمان ملل جهت اجرا در همه کشورها ابلاغ کرده و در واقع دولت‌ها را موظف کرده که تعهدات و وظایف خاصی را انجام دهند. این قانون درباره خط بریل نکات بسیار مهمی دارد که می‌آورم: ارتباطات معلولین را شامل خط بریل هم دانسته است و می‌گوید ارتباطات شامل زبان گفتاری و اشاره، بریل و غیره است (ماده دوم) در بند 9 (در دسترس بودن)، بند 2 می‌نویسد: دولت‌های عضو می‌باید اقدامات مناسب را در موارد زیر انجام دهند؛ بعد از الف و ب و پ، در بند ت می‌نویسد: تهیه علایم معمولی در ساختمان‌ها به خط بریل. بنابراین در همه جاهایی که نابینایان تردد دارند باید از علائم به خط بریل استفاده شود تا آنان به راحتی بتوانند دسترسی آسان داشته باشند. ماده 21 (آزادی ابراز عقیده و بیان و دسترسی به اطلاعات) درباره وظایف دولت در زمینه بریل چنین نوشته است: دولت‌های عضو می‌بایست تمام اقدامات لازم را به عمل آوردند تا اطمینان حاصل شود که افراد معلول می‌توانند حق آزادی بیان و ابراز عقیده شامل جستجو، دریافت و تبادل اطلاعات و نظرات، مساوی با دیگران و از طریق زبان‌های اشاره، بریل، ارتباطات تقویت شده و جایگزین و راه و روش‌های در دسترس و انواع ارتباطات شامل موارد زیر را به انتخاب خود کسب نمایند: الف) قرار دادن اطلاعات در نظر گرفته شده برای عموم جامعه به صورت قابل دسترس در اختیار معلولین با معلولیت‌های مختلف در زمان مناسب و بدون هیچ گونه هزینه اضافی. ب) پذیرش و تسهیل استفاده از زبان اشاره، بریل، ارتباطات تقویت شده، جایگزین و سایر موارد، اشکال و انواع ارتباطاتی که در تعاملات اداری توسط افراد معلول انتخاب می‌شود. پ) تأکید نمودن به نهادهای خصوصی که سرویس‌های لازم را برای عموم جامعه از طریق مواردی چون اینترنت تدارک می‌بینند به تهیه اطلاعات و سرویس‌های در دسترس و قابل استفاده برای معلولین. ت) تشویق رسانه‌ها شامل تهیه کنندگان اطلاعات اینترنتی برای ارائه سروی سهای قابل دسترس برای معلول. خلاصه اینکه این ماده دولت را موظف کرده که: معلولین به راحتی از زبان بریل بتوانند استفاده کنند تا به اطلاعات مورد نظر و دلخواه خود دسترسی پیدا کنند و بتوانند به حق آزادی و حق تبادل اطلاعات برسند. ذیل ماده 24 (تحصیلات) در بندهای 3 و 4 چنین آمده است: 3. دولت‌های عضو می‌بایست افراد معلول را قادر سازند که مهارت‌های پیشرفت در زندگی و پیشرفت اجتماعی را یاد بگیرند تا در مشارکت کامل و مساوی آنها در امر تحصیل و به عنوان اعضای جامعه تسهیل گردد. دولت‌های عضو برای این منظور می‌بایست اقدامات مناسب شامل موارد زیر را به عمل آورند: الف) تسهیل نمودن یادگیری خط بریل، الفبای جایگزین، فرم‌های تقویت شده، اشکال و انواع ارتباطات، مهارت‌های جهت یابی و تحرک، تسهیل نمودن حمایت همسان و انتقال تجربه. ب) تسهیل نمودن یادگیری زبان اشاره و ارتقای هویت جمعیت ناشنوایان. پ) حصول اطمینان از گسترش تحصیل افراد به خصوص تحصیل کودکان نابینا، ناشنوا و نابینا ناشنوا به بیشتر زبان‌ها، روش‌ها و اشکال مناسب ارتباطی برای فرد و در محیط‌هایی که پیشرفت آکادمیک و اجتماعی فرد را به حداکثر می‌رساند. 4. برای کمک نمودن به حصول اطمینان از این حق دولت‌های عضو می‌بایست اقدامات مناسب را برای استخدام معلمان، شامل معلمان معلول واجد شرایط در زمینه زبان اشاره و بریل و نیز برای آموزش افراد حرفه‌ای و کارکنان در تمام مراحل آموزشی به عمل آورند. این آموزش‌ها می‌بایست با آگاهی در زمینه معلولیت، راه و روش‌ها و وسایل ارتباطی تقویت‌کننده و جایگزین، سبک‌ها و محتویات آموزشی برای حمایت افراد معلول همراه باشد. نکات مهمی در این ماده آمده است؛ مثل تسهیل و آسان‌سازی یادگیری بریل توسط دولت و به کارگیری معلمان واجد صلاحیت برای آموزش بریل توسط دولت. به دلیل اهمیت خط بریل در آموزش و در مهارت‌افزایی نابینایان بسیاری از کشورها این موضوع را با جدیت در قانون‌های مختلف آورده‌اند و وزارت‌خانه‌های فرهنگی را ملزم کردهاند تا در زمینه آموزش بریل به طور اساسی کار کنند. چون خط بریل برای نابینایان مثل الفبای فارسی برای دانش‌آموزان عادی است که اهمیت بسیار در سوادآموزی پایه آنها دارد. خط بریل هم تأثیر بسیار در تقویت پایه‌های فکری و فرهنگی نابینایان دارد. عجیب اینکه در ایران هنوز وزارت فرهنگ و ارشاد اقدام جدی در این زمینه نداشته است. دیدگاه فقیهان خط بریل جنبه‌های فقهی و حقوقی نیز دارد. برخی از این جنبه‌ها عبارت‌اند از: مشروعیت قراردادی که با این خط نگارش یافته باشد؛ اقرار مکتوب نابینایی که با خط بریل نوشته شده باشد؛ و اینکه آیا مس و لمس قرآن به خط بریل نیاز به طهارت وضو دارد یا نه؟. در اکثر ابواب فقه، مسائل و مباحث مرتبط به خط بریل هست. در بسیاری از ابواب فقه، خط بریل مطرح می‌شود و احکام مبتلا به درباره آن وجود دارد. اما متأسفانه هنوز تحقیق جامع فقهی درباره مسائل خط بریل اجرا و عرضه نشده است. نیز رساله عملیه خط بریل که شامل مسائل و احکام نابینایان و خط بریل باشد، توسط هیچ‌یک از مراجع معظم تقلید به‌جز حضرت آیت‌اللّه العظمی سیستانی عرضه نشده است. با اینکه جمعیت نابینایانی که هر روز با خط بریل سر و کار دارند بر اساس برخی آمارها در جهان اسلام، حدود بیست میلیون نفر و در ایران حدود یک میلیون نفر است. دفتر فرهنگ معلولین با جمع‌آوری و تدوین مسائل و احکام بریل تاکنون احکام خط بریل بر اساس فتاوای حضرت آیت‌اللّه العظمی سید علی سیستانی را منتشر کرده است. دیدگاه آیت‌اللّه شاهرودی در این باره مقاله‌ای کوتاه و در قالب فرهنگنامه‌ای، از آیت‌اللّه سید محمود هاشمی شاهرودی منتشر شده که اینجا متن آن را عیناً تقدیم می‌کنیم. خطّ بریل: خطّ ویژه نابینایان: خطّ بریل از حروفی به صورت نقطههای برجسته تشکیل شده و نابینایان با لمس کردن، آن را میخوانند. از این عنوان به مناسبت در مسائل مستحدثه نام برده شده است. آیا قرآنی که با خطّ بریل نوشته شده حکم خطّ قرآن را دارد و مسّ آن بدون طهارت جایز نیست؟ مسئله میان معاصران اختلافی است. برخی تصریح کردهاند: آیهای که با خطّ بریل نوشته شده حکم خطّ قرآن را دارد و مسّ آن بدون طهارت جایز نیست. برخی دیگر حکم خطّ قرآن را بر آن جاری ندانسته و مسّ آن را بدون طهارت جایز دانستهاند. مأخذ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، موسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، جلد3، ص471. استفتاء از مراجع تقلید و جواب آنها خط بریل از حروفی به صورت نقطههای برجسته تشکیل شده و نابینایان با لمس کردن، آن را میخوانند. از این عنوان به مناسبت در مسائل مستحدثه نام برده شده است. آیا قرآنی که با خط بریل نوشته شده حکم خط قرآن را دارد و مسّ آن بدون طهارت جایز نیست؟ مسئله میان معاصران اختلافی است. برخی تصریح کردهاند: آیهای که با خط بریل نوشته شده حکم خط قرآن را دارد و مسّ آن بدون طهارت جایز نیست. برخی دیگر حکم خط قرآن را بر آن جاری ندانسته و مس آن را بدون طهارت جایز دانستهاند. اکنون فتاوای چند تن از مراجع معظم تقلید را می‌آورم: س151: نابینایان برای خواندن و نوشتن از خط برجسته‌ای معروف به خط بریل که با لمس انگشتان خوانده می‌شود، استفاده می‌کنند. آیا بر نابینایان واجب است که هنگام فراگیری قرآن کریم و مسّ اسماء طاهره که با خط برجسته بریل نوشته شده است، وضو داشته باشند یا خیر؟ ج: اگر نقاط برجسته علامت حروف هستند، حکم آن حروف را ندارند ولی اگر در نظر عرف آگاه به عنوان خط محسوب شوند در مس آنها رعایت احتیاط لازم است. س44: نابینایان، جهت خواندن و نوشتن از خط برجسته نابینایی معروف به خط بریل، به وسیله لمس کردن انگشتان دست استفاده می‌نمایند، با توجه به اینکه این خط قراردادی از شش نقطه تشکیل گردیده است، اعلام فرمایید نابینایان به هنگام آموزش و قرائت قرآن مجید و نیز دست گذاردن به اسماء متبرکه با خط نابینایی، نیاز به وضو دارند یا خیر؟ ج44ـ در فرض سوال برای مس آیات قرآن و اسامی پیامبر اکرم و ائمه صلی علیهم‌السلام که به نحو مذکور نوشته شده، لازم است با طهارت باشند. 701، آیا نابینایان می‌توانند الفاظ جلاله‌ای را که با خط بریل نوشته شده بدون طهارت مس کنند؟ ج. اگر آن لفظ مشخص و خوانا باشد، مس آن بدون طهارت، حرام است. (السوال 130): هل یجب علی الأعمی أن یکون علی وضوء لمس آیات القرآن، أم لا؟ الجواب: یجب علیه الوضوء أیضاً. (السوال 131): أنا رجل أعمی، فلو مسّت یدی اسم الجلالة علی ورقة بدون علمی، فهل أکون قد ارتکبت ذنباً؟ الجواب: إذا لم (السوال 135): یستخدم العمیان للقراءة خطاً بارزاً یدعی (بریل) حیث یتمکنون من القراءة بلمسه بأصابعهم و نعلم أنّ هذا الخط مکون من نقاط ستة، و علی هذا الأساس هل یجب علی الأعمی عند تعلم قراءة القرآن و عند مسّ الاسماء المقدّسة المکتوبة بالخط البارز أن یکون علی وضوء. الجواب: نعم، یجب أن یکون علی وضوء أو یستخدم القفازات البلاستیکیة الرقیقة لهذا الغرض. (السوال 136): هل یجب علی الأعمی قبل أن یمسّ الکتابة أن یطمئن إلی عدم وجود الأسماء المقدّسة فیها؟ الجواب: لا یجب التحقیق فی ذلک. نابینایان برای خواندن و نوشتن از خط برجسته‌ای معروف به خط بریل که با لمس انگشتان خوانده می‌شود، استفاده می‌کنند. آیا بر نابینایان واجب است که هنگام فراگیری قرآن کریم و مسّ اسماء طاهره که با خط برجسته بریل نوشته شده است، وضو داشته باشند یا خیر؟ ج:اگر نقاط برجسته علامت حروف هستند، حکم آن حروف را ندارند ولی اگر در نظر عرف آگاه به عنوان خط محسوب شوند در مس آنها رعایت احتیاط لازم است. سوال 135ـ نابینایان برای خواندن از خط برجسته‌ای به نام «بریل» که با لمس انگشتان خوانده می‌شود، استمداد می‌گیرند. می‌دانیم که این خط از نقاط شش‌گانه تشکیل شده است. با توجه به مطلب فوق، آیا بر نابینایان لازم است در موقع فراگیری قرائت قرآن و در وقت لمس اسامی مقدّسه که با خط برجسته نوشته شده، وضو داشته باشند؟ جواب: آری باید وضو داشته باشند، یا از دستکش‌های پلاستیکی نازک استفاده کنند. سوال 136ـ آیا بر نابینایان لازم است قبل از دست گذاشتن بر نوشته‌ای، مطمئن شوند اسامی مقدّسه بر روی آن نوشته نشده است؟ جواب: تحقیق برای آنها لازم نیست. |
| تاریخ ثبت در بانک | 28 تیر 1400 |