| کد | jr-46462 |
|---|---|
| عنوان اول | آسیب‌شناسی خط بریل |
| نویسنده | اعظم قاسمی |
| عنوان مجموعه | خط بریل، مجموعه مقالات فارسی |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین |
| سال چاپ | 1398شمسی |
| شماره صفحه (از) | 293 |
| شماره صفحه (تا) | 298 |
| زبان | فارسی |
| متن |
اشاره با مطالعات درباره مشکلات خط بریل، می‌توان سرفصل‌های آسیب‌ها و معضلات را ثبت و سپس طبقه‌بندی نمود. از این طریق چشم‌اندازی از آسیب‌ها و معضلات بریل می‌توان عرضه کرد. مطالعات مقدماتی نخستین مشکل در زمینه بریل در ایران فقدان مطالعات مقدماتی و اولیه درباره بریل است. یعنی مراکز بدون بررسی‌های اولیه مثل مطالعه نیازها، مطالعه مخاطبان، تیپ شناسی کاربران، آمار آثاری که باید تبدیل به بریل شود، بر اساس سلیقه یا اطلاعات شخصی شروع به بریل منابع می‌کنند. این‌گونه اقدامات چون مبتنی بر طرح و برنامه نیست به جای مفید و سودمند بودن، اغلب مضر و زیان ده است. چون هزینه می‌شود و آثاری به خط بریل تولید می‌گردد بدون اینکه از آن استفاده شود. تولید مبدأ در ترجمه، کتاب مبدأ نسبت به هدفی که در نظر است، سنجیده می‌شود و اگر کتاب مناسبی برای آن هدف پیدا نشود، کتاب مبدأ تولید و تألیف می‌شود سپس آن کتاب به بریل تبدیل می‌گردد. نابینایان سطح فرهنگی، محدوده ویژه‌ای از لغات را دارند و لازم است بر اساس ویژگی‌های آنها کتاب خاصی برایشان بریل گردد. بنابراین نمی‌توان هر کتابی را تبدیل به بریل کرد و نمی‌توان هر متن مبدأ را با همان محتوا و ساختاری که دارد ترجمه به مقصد شود؛ بلکه اول باید متن مبدأ در فرهنگ مقصد هضم شود و متناسب و هماهنگ با فرهنگ مقصد آماده‌سازی گردد سپس آن متن به زبان مقصد تبدیل شود. در بریل هم نخست باید متن برای جامعه نابینایان آماده کرد سپس آن متن را به بریل ترجمه نمود. اما اگر متنی حال و هوای بینایی داشته باشد و هیچ اشاره‌ای به فرهنگ و زبان نابینایان نداشته باشد اگر تبدیل به بریل هم شود تأثیر آن بسیار اندک است. بنابراین متون بینایی که تبدیل به نابینایی و بریل می‌شود، تأثیر آنها در جامعه هدف اندک است. برای مثال اگر می‌خواهیم زندگی یک فرد را برای نابینایان بنویسیم لازم است آن فرد نابینا باشد و محتوای آن زندگی‌نامه هم شامل نکات و مسائل و دغدغه‌های نابینایان باشد. به همین دلیل کتاب گویا و کتاب بریل را در دفتر فرهنگ معلولین تعطیل کردیم. و می‌خواهیم نخست متون لازم و متناسب تولید شود سپس تبدیل گردد. نمونه بارز آن قرآن عثمان طه است که با اغلاطش تبدیل به بریل می‌شود و اغلاط بریل آن مضاعف می‌گردد. متأسفانه به دلیل اینکه هر کتابی را بدون در نظر گرفتن نیازها و اولویت‌ها، به بریل تبدیل می‌کنند، بریل‌ها خیلی سودمند نیست. افزایش بهره‌وری هر مقدار جامعه هدف از کتاب تولید شده بیشتر استقبال کند و بیشتر استفاده نماید، آن کتاب موفق‌تر بوده است. از این‌رو به هنگام تولید بریل لازم است به شاخص‌های بهره‌وری توجه کرد؛ یعنی به عواملی که موجب استفاده بهتر و بیشتر از کتاب بریل می‌شود را هنگام تولید توجه داشت. این عوامل عبارت‌اند از: 1ـ برای اینکه جامعه هدف بتوانند بهتر و بیشتر از کتاب بریل استفاده کنند باید در چارچوب فرهنگ نابینایی تهیه گردد. یعنی نخست نابینایان و فرهنگ آنان بررسی و بر اساس آن بریل تولید شود. 2ـ به جنبه‌های علمی کتاب مثل داشتن فهرست راهنما، داشتن معرفی‌نامه و شناسنامه یعنی اطلاعاتی درباره خود کتاب و نویسنده ارائه نمود. 3ـ به جنبه‌های فنی کتاب مثل صحافی، نوع کاغذ، نوع چاپ و امثال اینها اهتمام داشت. امروز در ایران معمولاً به شاخص‌های بهره‌وری در کتاب بریل توجه نمی‌شود و این آسیب بزرگی برای این نوع کتب است. آمار سنجی معمولاً در ایران به آمار کتب تولیدی یا آمار نیازها توجه نمی‌شود. اساساً مطالعات آماری در چاپ و نشر کتاب به ویژه در مورد نابینایان و معلولین مغفول است. یک آمار می‌گوید بزرگترین ناشر بریل در ایران تمام آثاری که به بریل منتشر کرده 2700 عنوان است در حالی که در ژاپن یک کتابخانه 48000 عنوان کتاب بریل منتشر کرده است. یعنی یک مرکز ملی یک هفدهم یک کتابخانه عادی تولید داشته است. در مجموع در ژاپن ده‌ها هزار عنوان کتاب بریل هست ولی در ایران از 6000 عنوان افزایش نمی‌یابد. کمبود و قلت کتاب بریل در ایران یک دلیلش فقدان آمار و در پی آن نبود برنامه‌ریزی است. چون آمار نداریم با دیدن چند عنوان کتاب بریل فکر می‌کنیم خیلی کار شده اما اگر اطلاعات آماری دیگر کشورها را داشته باشیم و بدانیم آنها هزاران برابر ما تولید می‌کنند و باز قانع نیستند، انگیزه پیدا خواهیم کرد تا برای تولید بیشتر برنامه‌ریزی کنیم. آقای حسن عبدلی مسئول بخش نابینایان کتابخانه آیت‌اللّه خامنه‌ای می‌گوید تا کنون 6000 عنوان کتاب بریل شناسایی و جمع‌آوری شده است. ایشان آمار نابینایان قم را ده هزار نفر گفته است ولی اگر آمار کل نابینایان ایران یک میلیون نفر باشد. به این معنا است که هر 166 نفر نابینا یک کتاب بریل می‌توانند داشته باشند. با اینکه هر نفر نابینا حداقل باید 4 عنوان کتاب بریل داشته باشد. یعنی باید در ایران 4000000 (چهار میلیون) عنوان داشته باشیم. اما 6000 عنوان داریم به این معنا است که 3994000 عنوان کم داریم. اما به این آمار هم توجه کنید، اگر هر سال مجموعاً 3000 عنوان در ایران بریل تولید شود به این معنا است که 1331 سال طول می‌کشد که به 4000000 عنوان مورد نیاز برسیم. یعنی حدود 38 نسل باید بیاید و برود تا کتاب بریل تکمیل گردیم. البته اگر دیگر شاخص‌ها را ثابت فرض کنیم یعنی فرض کنیم جمعیت و نیازها به صورت امروز می‌ماند. اما کشورهایی مثل اردن و عربستان با برنامه‌ریزی به مرز تأمین رسیده‌اند یا نزدیک هستند. چون از چند دهه قبل به آمارها توجه کردند و شروع به برنامه‌ریزی نمودند. تأمین نیازها یکی از آسیب‌ها عدم توجه به نیازها است. اگر به نیازها توجه شود و درصدد تأمین باشیم. محصولات بریلی را افزایش می‌دهیم و غیر از آن با تأسیس آرشیو در جاهای پر مصرف و تجمیع آثار بریل می‌توان نیازها را مرتفع کرد. نیز بانک اطلاعات بریل و اطلاع‌رسانی در تأمین نیازها موثر است. عوامل موثر در افزایش تولید تقسیم کار بین مراکز تولیدکننده و جلب امکانات پراکنده می‌توان تولید را افزایش داد. چهار عامل در تولید نقش دارد: ـ نیروی انسانی مجرب و آموزش نیروی انسانی ـ انتقال تجارب ـ بودجه ـ امکانات و لوازم مدرن و جدید با برنامه‌ریزی و تقسیم کار می‌توان از این عناصر حداکثر بهره‌وری را داشت و کتب بریل را افزایش داد. کتابخانه و کتابداری کتابخانه‌ها و عوامل انسانی حاضر در کتابخانه یعنی کتابداران نقش اساسی در افزایش و سامان‌دهی به کتب بریل می‌توانند داشته باشند. در کتابخانه‌ها پنج عنصر زیر ایفای نقش می‌کنند. ـ گسترش کتابخانه بریل در همه شهرها ـ آموزش کتابداری معلولان ـ آموزش کتابداری جهت چگونگی ارتباط با معلولان ـ رده‌بندی آثار و تدوین نظام‌بندی ـ تجهیز کتابخانه‌ها به وسایل مدرن آسیب در بخش کتابخانه‌ای در این است که برنامه‌ریزی نکنیم و از این عناصر به خوبی استفاده ننماییم. مرجع‌شناسی آثار مرجع در پیشرفت پروژه‌های کتب بریل و تولید کتب بریل بسیار موثر است. اما مراجعی که می‌توانند در سامان‌دهی به بریل کمک کنند عبارت‌اند از: ـ دانشنامه ـ مأخذشناسی ـ راهنمای مراکز ـ راهنمای شخصیت‌ها ـ راهنمای وسایل این آثار در اطلاع درست دادن، در تصحیح خطاهای موجود و سامان‌دهی به پروژه‌های بریل بسیار موثر هستند. اما آسیب در این است که چنین آثاری نداشته باشیم یا خوب از آنها استفاده نکنیم. سامانه‌های بریل‌گذار نشریات و سایت‌هایی که کتب بریل را اطلاع‌رسانی می‌کنند در تولید و افزایش کتب بریل جایگاه کلیدی دارند. این سامانه‌ها عبارت‌اند از: ـ نشریات بریل‌گذار ـ سایت‌های بریل‌گذار ـ شبکه‌های اجتماعی ـ وبلاگ‌های بریل فقدان این امکانات یا کمبود آنها موجب آسیب می‌گردد. مأخذشناسی در واقع مأخذشناسی‌ها نوع رسانه کاغذی و آفلاین‌اند و در تصحیح کتب بریل یا افزایش آنها می‌توانند موثر باشند: ـ کتاب نامه ـ مقاله نامه ـ فهرست پایان‌نامه ـ فهرست نشریات سیاست‌گزاری کلان یکی از عوامل بسیار مهم در پیشرفت بریل و افزایش کتب بریل و نیز استفاده درست از آنها، حمایت نهادهای کلان اجتماعی است. دولت می‌تواند این کارها را انجام دهد: ـ حمایت از نویسندگان ـ حمایت از مرکز تولیدی ـ برگزاری همایش و نشست ـ فرهنگ و جامعه متأسفانه وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان بهزیستی هیچ حمایت جدی نداشته و همین نکته را باید آسیبی در وضعیت آشفته کنونی ارزیابی کرد. فرهنگ‌سازی فقدان فرهنگ کارآمد در عرصه بریل موجب مشکلات فراوان خواهد شد اما کارآیی فرهنگ‌سازی را می‌توان در موارد زیر جستجو کرد: ـ الگوسازی از شخصیت‌های متنفذ ـ از طریق گروه‌های مرجع ـ نقش رسانه ملی ـ باروری فرهنگ ملی و اسلامی ـ انتقال تجارب فرهنگی قانون و حقوق حقوق بریل کاران و بریل خوانان و قوانین مختلف درباره مسائل مختلف بریل می‌تواند کارگشا باشد. اما نبود قوانین یا کمبود قوانین یا عدم انجام و عدم تعهد به قوانین موجب آسیب خواهد شد. در فصل قانون و حقوق، این مباحث اهمیت دارد: ـ قوانین مصوب ایران و جهان ـ مراکز تقنینی ـ مجری‌ها اطلاع‌رسانی فناوری سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نبود یا کمبود وسایل و تجهیزات مدرن یا فقدان دانش و تجربه بهره‌وری و استفاده درست از فناوری بریل موجب آسیب خواهد شد. یکی از فناوری‌های جدید Daisy است که ارتباط متون بریل را سامان‌دهی می‌کند. اقتصاد بریل دانش اقتصادی در زمینه بریل موجب استفاده از کاغذ و چاپ خوب، انجام صحافی عالی و ماندگار موجب تولید کتب بریل بادوام و ارزان خواهد شد اما فقدان دانش اقتصادی آسیب‌های جدی در پی خواهد داشت. این دانش شامل بخش‌های زیر است: ـ انتخاب کاغذ ـ صحافی و دوخت ـ چاپ و نشر ـ عوامل انسانی دسترس‌پذیری تولید کتب بریل گران و پر هزینه است و ترجمه و تبدیل آن آسان نیست. اما پس از تولید معمولاً یک بار مصرف است. اما اگر تعداد استفاده از آن زیاد شود، موجب می‌شود اقتصادی گردد. روش مهم برای تکرار استفاده این است که دسترس عموم مردم به کتب بریل ممکن شود و بتوانند استفاده کنند. اقتضائات آموزشی بودن کتب بریل در ایران اغلب آموزشی‌اند و به منظور مطالعه دانش‌آموزان و دانشجویان تهیه می‌شود. اگر این کتب یک بار مصرف تولید نشود بلکه دو منظوره تهیه شود و پس از مطالعه دانشجویان در کتابخانه‌ای برای استفاده عموم گذاشته شود. نتیجه‌گیری این عوامل هفده‌گانه می‌تواند موجب آسیب گردد، البته در همین موارد می‌توان به گونه‌ای عمل کرد که آسیب‌ها از بین بروند. |
| تاریخ ثبت در بانک | 27 تیر 1400 |