| کد | jr-46460 |
|---|---|
| عنوان اول | پکتوس، تولید کننده انواع تجهیزات نابینایان |
| عنوان مجموعه | خط بریل، مجموعه مقالات فارسی |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین |
| سال چاپ | 1398شمسی |
| شماره صفحه (از) | 260 |
| شماره صفحه (تا) | 277 |
| زبان | فارسی |
| متن |
چکیده علم و فناوری به سرعت رو به پیشرفت است و تقریباً هر ماه چند طرح جدید تکمیل و آماده تولید می‌شود. در عرصه خط بریل و کتاب گویا برای نابینایان انواع وسایل مدرن ساخته و عرضه شده به طوری که خواندن و نوشتن و آموزش را برای نابینایان آسان می‌سازد. پکتوس با استفاده از کامپیوتر و اینترنت در خط بریل دستگاه‌هایی اختراع کرده تا راحت‌تر و بهتر بتوانند و بنویسند یا صوت خود را تبدیل به متن بریل کنند و برعکس. این مقاله گزارش جامعی از خدمات شرکت پکتوس برای نابینایان در عرصه فناوری جدید و بریل است. پکتوس از شرکت‌های غیر دولتی است که زودتر از دیگران شروع به، به روز سازی فناوری‌های نوین برای نابینایان نمود. البته در این گزارش فقط به اقدامات و ابداعات پکتوس در زمینه بریل می‌پردازیم. تاریخچه یکی از شرکت‌هایی که در سه دهه اخیر در حوزه تکنولوژی بریل کوشا و فعال بوده، شرکت دانش‌بنیان پکتوس Pactos است. شرکت پکتوس (مشهور به پکتوس) در سال 1370 توسط 4 نفر از فارغ‌التحصیلان دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف تأسیس شد. اکنون مدیرعامل آن بر عهده مهندس سعید صادق‌پور وجدی است. زمینه اصلی فعالیت شرکت عبارتند از: طراحی و تولید تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و تولید محتوی و اجرای دوره‌های آموزش رایانه ویژه نابینایان. تولیدات نرم‌افزاری شرکت به صورت فهرست‌وار شامل نرمافزارهای DSR (Dos Screen Reader) و WSR (Windows Screen Reader) مجموعه نوید، پکجاز، تولید کتاب گویا (تک‌گو) و پخش فایل‌های دیزی (دکلمه) می‌باشند. تولیدات سخت‌افزاری عبارت‌اند از: کیبورد نوید، اسفندیار (یادداشت الکترونیکی بریل گویا)، فرهاد (چاپگر بریل)، سپیدار (عصای سفید تلسکوپی)، سروش (انتقال مفاهیم تصویری) و برجسته‌نگار (نمایشگر و صفحه کلید بریل). البته برخی از محصولات فعلاً تولید نمی‌شوند. ویژگی‌های ممتاز این طرح‌ها در مقایسه با دستگاه‌های خارجی گویایی فارسی آنها است. به طوری که دستگاه‌های خارجی چنین امکانی را ندارند. طرح‌های تولید شده در این شرکت حاصل بیش از 20 سال کار تحقیقاتی، بررسی نیاز، ساخت نمونه آزمایشی، رفع اشکال و تکمیل آنها است. پکتوس به نیازهای کاربران توجه و اهتمام دارد و درصد تولید آثاری بوده که تمامی نیازهای آنان در حداقل زمان و به روش آسان برآورده گردد. تولیدات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تجهیزات بسیاری در این شرکت تولید شده است. اما در حال حاضر هفت دستگاه زیر موجود است. البته دیگر تجهیزات را در صورت توافق با خواهان و مشتری می‌توان تولید و در اختیار قرار داد. ـ برجسته‌نگار (2) ـ برجسته‌نگار (3) ـ ارتقای برجسته‌نگار (1) به مدل (8/1) ـ سروش ـ پکجاز ـ تک‌گو ـ دکلمه نمایشگر و صفحه کلید بریل برجسته‌نگار: نمایشگرهای بریل، به همراه خروجی صوتی بهترین جایگزین برای صفحه نمایش بینایی بوده و بهترین ابزار ارتباطی نابینایان با رایانه می‌باشد. برجسته‌نگار تنها نمایشگر بریل تولید شده در ایران می‌باشد. مهمترین کار برای کاربردی شدن دستگاه، تهیه نرمافزارهای مناسب می‌باشد. نمایشگرهای لمسی بریل برجسته‌نگار از پشتیبانی نرم‌افزاری کامل، بخصوص برای استفاده در محیط‌های فارسی برخوردار است. این پشتیبانی در دو بخش ارائه می‌گردد: 1- تهیه درایور برای نرمافزارهای معتبر خارجی و همساز نمودن آنها با زبان فارسی. 2- تهیه برنامه‌های خاص برای پوشش کاربردهای خاص بومی. درایور استاندارد برجسته‌نگار، برای صفحه‌خوان‌های پرکاربرد و متداول در ایران، مانند جاز و هل تهیه شده و بر روی تمامی برنامه‌های متداول مانند کرزوایل و … خروجی استاندارد فراهم گردیده است. علاوه بر آن تصحیحات لازم برای پشتیبانی زبان فارسی نیز صورت گرفته است. از مزایای عمده برجسته‌نگار نسبت به نمونه‌های خارجی پشتیبانی فنی در داخل از کشور، ارزبری کمتر، استفاده از دو ردیف routing keys (کلیدهای بالای سلول‌ها)، داشتن صفحه کلید بریل، قیمت ارزان‌تر از مشابه‌های خارجی، پشتیبانی بهتر از زبان فارسی، امکان ارتقاء و سفارش‌پذیری بر اساس نیازهای خاص را می‌توان نام برد. مدل‌های مختلف برجسته‌نگار عبارتند از: ـ برجسته‌نگار (2): مشخصات فنی این دستگاه این‌گونه است: * صفحه کلید بریل شامل 16 کلید، قابل تعریف در نرمافزارهای مختلف * سلول‌های برجسته از نوع پیزوالکتریک (تکنولوژی بالا، قابلیت اطمینان، سادگی و عمر بسیار زیاد و مصرف بسیار پایین با حداقل صدا) * 40 سلول 8 پینی از جنس پلاستیک ضد حساسیت * درگاه USB، مستقل از برق مستقیم همراه با کیف محافظ * وزن 4/1 کیلوگرم، با شکل و طراحی زیبا و کارا * ابعاد 5/4 * 3/20 * 6/31 سانتیمتر * دارای دو ردیف کلیدهای راهنما (cursor routing keys) بالای سلول‌ها کاربردها: * تجهیز مراکز عمومی از قبیل مراکز سازمان بهزیستی * تجهیز قرائت خانه‌های کتابخانه‌های عمومی * تجهیز مراکز علمی، آموزشی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها، مراکز سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور * تجهیز مراکز فرهنگی از جمله فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ * انجمن‌ها و موسسات مردم نهاد ویژه نابینایان ـ برجسته‌نگار (3): مشخصات فنی این دستگاه این‌گونه است: * صفحه کلید بریل شامل 12 کلید، قابل تعریف در نرمافزارهای مختلف * سلول‌های برجسته از نوع پیزوالکتریک (تکنولوژی بالا، قابلیت اطمینان، سادگی و عمر بسیار زیاد و مصرف بسیار پایین با حداقل صدا) * 20 سلول 8 پینی از جنس پلاستیک ضد حساسیت * درگاه USB، مستقل از برق مستقیم همراه با کیف محافظ * وزن 700 گرم، با شکل و طراحی زیبا و کارا * دارای دو ردیف کلیدهای راهنما (cursor routing keys) بالای سلول‌ها کاربردها: * کاربری انفرادی به واسطه حمل و نقل آسان * تجهیز مراکز علمی، آموزشی و عمومی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و موسسات مردم نهاد ویژه نابینایان ـ ارتقای برجسته‌نگار (1) به مدل (8/1): از آنجا که نمایشگرهای لمسی برجسته‌نگار 1 تنها دارای پورت پارالل بوده و امکان اتصال به سیستم‌های جدید که دارای پورت USB هستند را ندارند، این شرکت راه‌کار ارتقای سیستم‌های برجسته‌نگار 1 به مدل برجسته‌نگار 1.8 با مشخصات زیر را فراهم آورده است: مشخصات فنی: * صفحه کلید بریل شامل 16 کلید، قابل تعریف در نرمافزارهای مختلف * سلول‌های برجسته از نوع پیزوالکتریک (تکنولوژی بالا، قابلیت اطمینان، سادگی و عمر بسیار زیاد و مصرف بسیار پایین با حداقل صدا) * 40 سلول 8 پینی از جنس پلاستیک ضد حساسیت * درگاه USB، مستقل از برق مستقیم همراه با کیف محافظ * وزن 1500 گرم کاربردها: * تجهیز مراکز عمومی از قبیل مراکز سازمان بهزیستی * تجهیز قرائت‌خانه‌های کتابخانه‌های عمومی * تجهیز مراکز علمی، آموزشی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها * تجهیز مراکز فرهنگی از جمله فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ * انجمن‌ها و موسسات مردم نهاد ویژه نابینایان ـ سروش(سیستم انتقال مفاهیم تصویری): سروش دستگاهی جانبی برای کامپیوتر است که به همراه نرمافزارهای گویا، آموزش لمسی ـ صوتی را تحقق می‌بخشد. این دستگاه قادر است مفاهیم تصویری را به نابینایان انتقال دهد. در این روش پس از تهیه تصاویر برجسته و تدوین موضوع آموزشی توسط مربیان و نرمافزارهای طراحی، این تصاویر بر روی دستگاه سروش قرار داده می‌شود و کاربر در گام اول تصویر را لمس نموده و تصوری ذهنی از مورد را برای خود ایجاد می‌نماید، سپس با فشار دادن بر سطح تصویر در محل‌هایی که نیاز به اطلاعات دارد، توضیحات بیشتری را به صورت گویا و یا بریل بر روی دستگاه برجسته‌نگار، دریافت می‌دارد. از موارد کاربری دستگاه سروش می‌توان به موارد زیر اشاره داشت: آموزش جغرافی: در سطح جهان، قاره‌ای، کشوری، استانی، شهری و با موضوعات تقسیمات سیاسی، رودها، ناهمواری‌ها و... آموزش ریاضیات: آموزش هندسه ترسیمی و تحلیلی و انتقال مفاهیمی از قبیل محورهای مختصات و محورهای دو بعدی و سه بعدی و... داستان‌های گویا: به منظور تأمین داستان‌های مصور گویا برای کودکان و دانش‌آموزان نابینا. پکجاز: برنامه متن خوان پکجاز که نسخه قابل تکثیر آن توسط سازمان بهزیستی کشور خریداری و برای استفاده رایگان نابینایان توزیع گردیده است، برنامه‌ای است که در کنار برنامه جاز اجرا شده و خروجی آن را به صورت صوتی فارسی و انگلیسی و همچنین به صورت بریل بر روی دستگاه برجسته‌نگار (مانیتور لمسی بریل)، هم برای متون فارسی و عربی و هم برای متون انگلیسی فراهم می‌آورد. بدین ترتیب مشکل دیگر نرم‌افزار جاز که عدم خروجی همزمان چند زبان است، برطرف می‌گردد. برنامه پکجاز که با صداهای امید ـ آوا و نوید عرضه می‌شود، بسیاری از قواعد زبان فارسی را در خواندن متون رعایت کرده و با خروجی جمله خوان مطالب فارسی را به صورت روان و کاملاً قابل فهم ارائه می‌کند به طوری که می‌توان گفت مشکلات نابینایان در دسترسی به کامپیوتر را حل می‌کند. مزیت عمده برنامه پکجاز این است که بدون آنکه تغییری در برنامه جاز ایجاد کند، در کنار آن اجرا شده و امکانات گویایی و بریل فارسی را به آن اضافه می‌کند. تک‌گو؛ نرم‌افزار تولید کتاب گویا با استاندارد دیزی: تک‌گو (تولید کتاب گویا) برای ایجاد فایل کتابخانه دیجیتال با استاندارد دیزی طراحی شده است. کلمه دیزی (Daisy) مخفف عبارت: Digital Accessible Information System و استانداردی برای منابع مطالعاتی است. در این استاندارد یک متن ساخت یافته با صوت همان متن، کاملاً همگام شده و در دسترس استفاده کننده است. بدین ترتیب دسترسی همزمان به صوت و متن امکان‌پذیر شده و امکانات دسترسی اتفاقی (جستجو، فهرست بندی و غیره) را که مختص متن است، برای صوت هم خواهیم داشت. با داشتن فایل صدای ضبط شده و فایل متنی از یک مطلب، می‌توان فایل دیزی را ایجاد کرد. مشخصه ویژه این نرم‌افزار این است که در مواردی که دسترسی به صوت ضبط شده وجود ندارد، با داشتن فایل متنی، به وسیله برنامه تبدیل متن به گفتار نیز امکان تهیه فایل دیزی امکان‌پذیر است. به عبارت دیگر با داشتن فایل Ms Word (و یا هر فایل متنی دیگر) بدون داشتن فایل صدا، می‌توان فایل دیزی کامل را ایجاد کرد. کیفیت صوت خروجی در این بخش بسیار مناسب و بر اساس صداهای امید و آوا بوده و کاربرد آن هنگامی بارز است که نیاز به ایجاد سریع فایل دیزی داشته باشیم. این برنامه در تمامی نگارش‌های ویندوز قابل نصب و استفاده بوده و دارای فایل راهنمای گام به گام نصب و راه‌اندازی و همچنین راهنمای کاربری کامل نرم‌افزار می‌باشد. مزایا: * کاهش هزینه و زمان تولید * تنوع در صدای گوینده * تغییرات سریع در فایل‌های تولیدی * امکان جستجوی متن * قابلیت نشانه‌گذاری * قابلیت مرور * استاندارد بودن فایل تولیدی کاربردها: * استفاده در مراکز عمومی از قبیل مراکز سازمان بهزیستی، کتابخانه‌های عمومی * تولید محتوا در مراکز علمی، آموزشی از جمله: مدارس نابینایان کشور، دانشگاه‌ها، مراکز سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور * مراکز فرهنگی از جمله فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ * انجمن‌ها و موسسات مردم نهاد ویژه نابینایان دکلمه، نرم‌افزار پخش کتاب گویا (با استاندارد دیزی): نرم‌افزار دیزی خوان دکلمه برای مطالعه آسان و سریع‌تر کتاب‌های گویا و مبتنی بر استاندارد دیزی می‌باشد. کتاب‌های گویای دیزی می‌توانند هم با نرم‌افزار تبدیل متن به گفتار فارسی (با صداهای امید و آوا) و هم با استفاده از فایل‌های صوتی تولید شده در استودیو تولید شده باشند. این برنامه در تمامی نگارش‌های ویندوز قابل نصب و استفاده بوده و دارای فایل راهنمای گام به گام نصب و راه‌اندازی و همچنین راهنمای کاربری کامل نرم‌افزار می‌باشد. مجموعه نرم‌افزاری نوید 5 با گسترش فراگیر رایانه در جامعه، لزوم طراحی و توسعه مجموعه سیستم‌های رایانه‌ای برای استفاده اقشار خاص جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد. نابینایان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. علی‌الخصوص با توجه به گسترش حضور این قشر در سطوح ارشد علمی کشور، ضرورت به روز نمودن ابزار دسترسی این افراد به رایانه، پر اهمیت‌تر جلوه می‌کند. در راستای این اهداف از سال 1373 تا اکنون، نرمافزارهای بسیاری توسط شرکت پکتوس، طراحی و تولید گردیده است که یکی از مهمترین و پر استفاده‌ترین این نرم‌افزارها، مجموعه نرم‌افزاری با نام نوید 3 می‌باشد. این مجموعه شامل نرمافزارهای گوناگون و تحت سیستم عامل DOS قابل استفاده است. با پیشرفت نرمافزارهای گوناگون، لزوم سازگاری نرمافزارهای فوق‌الذکر، با نرمافزارهای توسعه یافته ضروری است و به همین دلیل ساخت و تولید نرم‌افزار نوید 5 با هدف پشتیبانی گسترده‌تر از نرمافزارهای جدید، دسترسی تعداد بیشتری از نابینایان به تجهیزات کامپیوتری و همچنین راحتی استفاده برای کاربران، طراحی گردیده است. مجموعه نرم‌افزاری نوید 5 متناسب با نیاز عموم نابینایان در ایران طراحی شده است و با استفاده از اولین TTS (Text To Speech) عملیاتی فارسی در جهان ـ طراحی شده در شرکت پکتوس ـ خروجی صوتی را با زبان ماشین ارائه می‌نمایند و علاوه بر آن خروجی بریل را از طریق دستگاه برجسته‌نگار در اختیار کاربر قرار می‌دهد. از ویژگی‌های دیگری که می‌توان در مورد این مجموعه برشمرد، قابلیت اجرا در محیط Windows (9X, 2000, XP) سازگاری با نرم‌افزار Jaws و قابلیت اجرای همزمان این نرم‌افزارها و استفاده از محیط Windows به همراه قابلیت فارسی این مجموعه نرم‌افزاری، قابلیت ارائه نسخه چاپی به دو صورت بریل و بینایی، امکان تایپ به صورت بینایی و یا بریل با صفحه کلید بینایی (با استاندارد 6 نقطه بریل) می‌باشد. مجموعه نرم‌افزاری نوید 5 شامل 6 مورد نرم‌افزار ذیل می‌باشد که در ادامه مختصراً در مورد هر یک توضیحی ارائه خواهد شد. کتابخانه واژه‌نامه بانک اطلاعات فردی قرآن شطرنج ویرایشگر پکجاز برنامه ویرایشگر بریل و گویا برنامه‌ای بر پایه برنامه وُرد مایکروسافت است. این برنامه با اضافه نمودن خروجی صوتی و بریل فارسی و انگلیسی به وُرد، مشکل خواندن و نوشتن را که از عمده مشکلات نابینایان است برطرف می‌کند. کتابخانه الکترونیک، با داشتن متن کامل 2200 کتاب الکترونیک فارسی و امکان جستجوهای مختلف، مجموعه‌ای غنی را برای مطالعه، به صورت بریل و گویا فراهم می‌آورد. برنامه واژه‌نامه، دارای چهار واژه‌نامه کامل انگلیسی به فارسی، فارسی به انگلیسی، انگلیسی به انگلیسی و فارسی به فارسی می‌باشد. برنامه قرآن، متن کامل قرآن را با خروجی بریل و صوتی عربی (استاد منشاوی) و با ترجمه فارسی و انگلیسی گویا، در اختیار استفاده کننده قرار می‌دهد. برنامه سررسید و بانک اطلاعات شخصی، مشکل نگهداری اطلاعاتی از قبیل نام و شماره تلفن‌ها و...، قرار ملاقات‌ها بر اساس تقویم شمسی و... را برای استفاده‌کنندگان متعدد سیستم برطرف می‌کند. برنامه شطرنج، با خروجی بریل و گویا، یک حریف فرضی کامل را برای بازی شطرنج، برای شخص نابینا فراهم می‌آورد. برنامه پکجاز، برنامه‌ای است که کنار برنامه Jaws اجرا شده و خروجی آن را بر روی برجسته نگار به صورت فارسی و انگلیسی و به صورت بریل بر روی دستگاه برجسته‌نگار (مانیتور لمسی بریل)، هم برای متون فارسی و عربی هم برای متون انگلیسی فراهم می‌آورد. بدین ترتیب مشکل دیگر نرم‌افزار Jaws که عدم خروجی همزمان چند زبان است، برطرف می‌گردد. مزیت عمده برنامه پکجاز این است که بدون آنکه تغییری در برنامه جاز ایجاد کند. در کنار آن اجرا شده و امکانات گویایی و بریل فارسی را به آن اضافه می‌کند. خروجی گویای فارسی تمامی برنامه‌های نوید 5 و پکجاز با اولین صدای ماشینی فارسی در دنیا عرضه می‌شود. در این برنامه‌ها بسیاری از قواعد زبان فارسی در خواندن متون رعایت شده و خروجی جمله‌خوان روان و کاملاً قابل فهمی را ارائه می‌کند. قرآن بریل و گویای نوید 5 در این درس فرمان‌ها، قابلیت‌ها و امکانات نرم‌افزار قرآن نوید 5 یا آیات سپید، تشریح خواهد شد. وقتی که این برنامه فعال می‌شود، کاربر می‌تواند متن و ترجمه فارسی و انگلیسی آیات قرآن کریم را بشنود و یا آنها را از روی نمایشگر برجسته نگار بخواند. در ابتدا لیست سوره‌ها قابل دسترسی است که کاربر می‌تواند روی لیست حرکت کند تا به سوره مورد نظر برسد و یا با استفاده از انواع جستجو سوره مورد نظر را بیابد. این برنامه شامل دو بخش اصلی است که با Tab سوییچ می‌شوند: 1ـ بخش لیست سوره‌ها 2ـ بخش متن آیه‌ها و معانی همان‌طور که گفته شد، در بخش لیست سوره‌ها اسامی تمامی سوره‌های قرآن ذکر شده است و با انتخاب هر یک از آنها که با کلیدهای Up و Down انجام می‌گیرد، نام سوره جاری اعلام می‌شود. در بخش متن آیات و معانی خود آیه و معنی آن به صورت فارسی و انگلیسی نوشته شده و اعلام می‌شود. در این قسمت با استفاده از دستور Down اول متن آیه و سپس ترجمه فارسی و بعد از آن ترجمه انگلیسی پخش می‌شود و بر روی برجسته نگار به نمایش در می‌آید. برای بازگشت به خطوط قبلی پخش یا ظاهر شده از کلید Up استفاده می‌کنیم و همچنین با دستورات Ctrl+Left و Ctrl+Right می‌توان به آیه قبل و بعد حرکت کرد. تمامی موارد انتخابی بخش‌های مختلف به صورت خروجی بریل روی برجسته نگار به نمایش در می‌آید. در این برنامه امکانات متنوعی وجود دارد که در قسمت منوی بالای صفحه به نمایش در آمده و قابل دسترسی است، این بخش شامل گزینه‌های زیر می‌باشد و با کلید Alt می‌توان به آنها دسترسی داشت (البته اگر در قسمت معنی باشیم این فرمان عمل نمی‌کند): جستجو پخش تنظیمات خروج به منظور حرکت بین گزینه‌های ذکر شده کلیدهای Left و Right را به کار می‌بریم. هر یک از این گزینه‌ها شامل دستوراتی است که در قسمت‌های مختلف برنامه از آنها استفاده می‌شود. با فرمان Ctrl+S حالت سکوت در برنامه برقرار می‌شود و با اجرای مجدد این فرمان، برنامه دوباره گویا خواهد شد. قابل ذکر است که این امکان هنگام دسترسی به برجسته نگار کاربرد دارد. برای تغییر نوع صدای برنامه می‌توانید از فرمان Alt+Ctrl+shift+1 تا 4 به ترتیب زیر استفاده کنید. Alt+Ctrl+shift+1= نوید 4 و هجا Alt+Ctrl+shift+2= هجا Alt+Ctrl+shift+3= صوت کامپیوتری 1 Alt+Ctrl+shift+4= صوت کامپیوتری 2 هجی کردن کلمات: توسط فرمان Ctrl+Enter بر روی آیه پنجره‌ای باز می‌شود که در آن می‌توان مرور خط به خط یا حرف به حرف معانی فارسی و انگلیسی را داشته باشیم. کاربر می‌تواند تمام یا قسمتی از معانی را در حافظه کپی کرده و در جای مناسب از آن استفاده کند. مثلاً وقتی مترادف یکی از واژه‌های انگلیسی مورد نظر باشد، برنامه واژه‌نامه را فعال کرده و بخش انگلیسی به فارسی را انتخاب می‌کند و کلمه انتخاب شده را در اینجا Paste می‌کند. جستجو در برنامه قرآن: در این نرم‌افزار، روش‌های گوناگونی برای جستجو در قرآن کریم در نظر گرفته شده که ممکن است بر حسب یکی از موارد زیر باشد، در اینجا هر یک از آنها را توضیح می‌دهیم: جستجوی نام سوره Ctrl+N: با وارد کردن این فرمان برنامه بخش ورود اطلاعات را نمایان می‌سازد و آماده دریافت نام سوره است که اگر با فرمان Ctrl+1 نوع جستجو را بر حسب "جستجو عین کلمه" انتخاب کرده باشیم هنگام وارد کردن نام سوره باید دقیقاً نام آن را به طور کامل وارد کنیم اما اگر نام سوره و یا طریقه نوشتن آن را دقیق به خاطر نداریم می‌توانیم با وارد کردن دستور Ctrl+2 و انتخاب "جستجو مشابه کلمه" و تایپ قسمتی از سوره که به خاطر داریم به سوره مورد نظر دست یابیم. نکته: توجه داشته باشید که بعد از وارد کردن نام سوره در بخش ورود اطلاعات Space نزنید زیرا در این صورت جستجو انجام نمی‌شود. جستجوی شماره سوره Ctrl+M: با وارد کردن فرمان Ctrl+M برنامه وارد بخش ورود اطلاعات می‌شود و آماده دریافت شماره سوره مورد نظر است که در این صورت شماره سوره مورد نظر را وارد کرده و کلید Enter را می‌زنیم. بدین ترتیب برنامه، آن سوره را جستجو کرده اولین آیه را می‌خواند. جستجوی شماره آیه Ctrl+A: با وارد کردن این فرمان برنامه وارد بخش ورود اطلاعات شده و آماده دریافت شماره آیه از سوره مورد نظر می‌شود که با تایپ شماره آیه و زدن Enter برنامه وارد آیه انتخابی می‌شود و متن آیه را نیز برای ما می‌خواند. جستجوی متن در سوره جاری Ctrl+Alt+M: با وارد کردن فرمان فوق، برنامه وارد بخش ورود اطلاعات می‌شود و آماده دریافت متن یا کلمه‌ای می‌شود که به دنبال آن در آیات سوره جاری هستیم با تایپ متن مورد نظر و زدن Enter برنامه کلمه را در کل آیات جستجو کرده آنها را می‌خواند. و برای دستیابی به آیه بعدی و قبلی از فرمان‌های Ctrl+L و Ctrl+Alt+L استفاده می‌کنیم. جستجوی متن در کلیه آیات قرآن کریم Ctrl+Alt+T: با وارد کردن فرمان Ctrl+Alt+T برنامه وارد بخش ورود اطلاعات می‌شود و آماده پذیرش متن یا کلمه‌ای می‌شود که به دنبال آن در تمام آیات می‌گردیم. با تایپ متن مورد نظر و زدن Enter برنامه کلمه را جستجو کرده آیه‌ای که متن در آن واقع شده است را می‌خواند. سه روش جستجوی زیر تنها از روی منوی جستجو قابل دسترسی است و برای آنها کلید میانبر تعریف نشده است. جستجو در آیه‌ها و معانی: با این دستور برنامه جستجو را هم در آیات و هم در معانی انجام می‌دهد. جستجو در معانی فارسی: در این قسمت جستجو فقط در معانی فارسی کلیه آیات انجام می‌شود. جستجو در معانی انگلیسی: در این قسمت جستجو فقط در معانی انگلیسی کلیه آیات انجام می‌شود. جستجوی مورد بعدی Ctrl+L: برای یافتن مورد بعدی (کلمه بعدی در آیه که مطابق جستجوی ماست) از فرمان Ctrl+L استفاده می‌شود. جستجوی مورد قبلی Ctrl+Alt+L: جهت یافتن مورد قبلی از دستور Ctrl+Alt+L استفاده کنیم. دستورات موجود در قسمت پخش به شرح زیر است: افزایش سرعت گویای در متون انگلیسی Ctrl+Alt+PageDown افزایش سرعت گویایی در متون فارسی shift+Alt+Ctrl+PageDown کاهش سرعت گویایی در متون انگلیسی Ctrl+Alt+PageUp کاهش سرعت گویایی در متون فارسی shift+Alt+Ctrl+PageUp پخش کل آیات Ctrl+Alt+Down پایان پخش و بازگشت به لیست سوره‌ها Escape پخش آیه بعدی Ctrl+Right پخش آیه قبلی Ctrl+Left پخش معنی فارسی Ctrl+Down پخش معنی انگلیسی Alt+Down پخش آیه Ctrl+Alt+A موارد موجود در بخش تنظیمات به شرح زیر است: 1ـ خروجی بریل 2ـ خروجی حرف به حرف 3ـ خروجی فارسی 4ـ ترجمه فارسی 5ـ ترجمه انگلیسی 6ـ ترجمه فارسی و انگلیسی که با انتخاب هر کدام یک علامت کنار آن خورده که در این صورت متن آیات بر اساس انتخاب انجام شده نمایش داده می‌شود. هنگامی که بخواهیم تلاوت قرآن را از ابتدای جزئی مشخص آغاز کنیم به لینک (link) جزهای قرآن در راهنمای این برنامه، مراجعه می‌کنیم که اطلاعات در یک لیست آورده شده است. این لیست دارای موارد زیر است: ستون اول نام سوره، ستون دوم شماره جزء، ستون سوم شماره سوره و ستون چهارم شماره آیه شروع جزء. برای خروج از این برنامه همانند سایر برنامه‌های تحت ویندوز، یا گزینه خروج را از منوی بالای صفحه انتخاب کرده و کلید Enter را می‌زنیم و یا فرمان Alt+F4 را وارد می‌کنیم. ویرایشگر بریل و گویای نوید 5 در این درس ابتدا به معرفی برنامه می‌پردازیم و سپس کلیدهای عملیاتی ویژه برنامه ویرایشگر بیان می‌شود و آنگاه فهرست برخی از مهمترین کلیدهای برنامه Microsoft Word اعلام می‌شود. یکی از نیازهای اساسی افرادی که در زمینه‌های فرهنگی، اداری، آموزشی، فعالیت می‌کنند، دسترسی به امکان تایپ و ویرایش متون است. ما نابینایان به این امکان، نیاز بیشتری نسبت به افراد بینا داریم به علاوه ابزاری برای خواندن متونی که توسط دیگران تایپ کامپیوتری شده است مورد نیاز ماست. در خصوص متون انگلیسی از سال‌ها پیش وسایل و نرمافزارهای گوناگون طراحی و ساخته شده است ولی در خصوص متون فارسی تنها ابزارهای قابل دسترسی و کاربردی، تجهیزات و نرمافزارهای تولید شده توسط شرکت پکتوس است که آخرین نتایج تلاش‌ها و تحقیقات آن شرکت مجموعه نرم‌افزاری نوید 5 و از جمله ویرایشگر است. می‌دانید که در ایران اکثریت متون با استفاده از برنامه Microsoft Word تایپ و ویرایش می‌شود، وقتی که شما برنامه Editor را اجرا می‌کنید در صورتی که برنامه Word فعال نباشد این برنامه هم اجرا می‌شود ولی اگر قبل از اجرای Editor، اجرا شده باشد امکانات گویای ویرایشگر نوید 5 در اختیار قرار می‌گیرد. بنابراین، هر کاربر می‌بایست برای سهولت در کاربری این نرم‌افزار، هم فرمان‌های برنامه ویرایشگر و هم دستورات برنامه word را بیاموزد. وقتی که مشغول کار تایپ و یا خواندن متون هستید، بهتر است نرم‌افزار گویای دیگری مانند Jaws فعال نباشد، ولی برای انجام کارهای دیگر از جمله ذخیره، بازیابی، تنظیمات و غیره حتماً باید یک نرم‌افزار گویای دیگری فعال باشد. شایان ذکر است که در این درس کوتاه امکان آموزش کامل و مفصل برنامه Word نیست و فقط به بیان فهرست فرمان‌ها اکتفا می‌شود. نکته: برنامه ویرایشگر به دو شکل بر روی میز کار شما قرار می‌گیرد یکی با نام Editor With Jaws و دیگری با نام Editor Direct Word ظاهر می‌شود. درباره مورد اول باید دانست که همزمان با اجرای این برنامه، صفحه‌خوان جاز نیز باید فعال باشد. اما در مورد ویرایشگر دوم، بهتر است هنگام کار با برنامه، جاز را در حالت سکوت قرار داده و یا اینکه از آن خارج شوید. Keyboard Brl: این آیکن بر روی میز کار قرار دارد و با اجرای آن، شما می‌توانید حین استفاده از برنامه‌های نوید، صفحه کلید خود را به کلیدهای خط بریل تبدیل کنید. برای این منظور به روش زیر عمل کنید: 1ـ آیکن Braille Keyboard را اجرا کنید. 2ـ برنامه را Minimize کنید. 3ـ نرم‌افزار جاز را ببندید. 4ـ کلید Scroll lock را که بر روی صفحه کلید شما قرار دارد یک بار فشار دهید تا فعال شود (با شنیدن صدای بوق می‌توانید از روشن یا خاموش بودن این کلید اطلاع حاصل کنید. در ضمن با هر بار فشار دادن این کلید می‌توانید آن را فعال یا غیر فعال کنید.) 5ـ اکنون کلیدهای JKL و SDF از صفحه کلید شما به شش کلید تایپ خط بریل تبدیل شده است و شما می‌توانید به وسیله این شش کلید تایپ کنید و پس از اتمام کار برای برگرداندن صفحه کلید به حالت سابق آن مجدداً کلید Scroll Lock را فشار دهید. توجه داشته باشید که این برنامه همزمان با جاز قابل اجرا نمی‌باشد و دیگر اینکه باز بودن این برنامه هیچ‌گونه اختلالی در کار با سیستم ایجاد نخواهد کرد. هنگامی که برنامه ویرایشگر اجرا می‌شود با توجه به این که یک پرونده جدید باز شده است می‌توان کار تایپ را آغاز کرد، پس از اعلام عنوان برنامه، نوع صفحه کلید از لحاظ زبان هم معرفی می‌شود، برای تبدیل صفحه کلید از انگلیسی به فارسی فرمان Ctrl+Shift سمت راست و برای تبدیل آن به انگلیسی فرمان Ctrl+Shift سمت چپ را به کار ببرید. در صورتی که بخواهید از علائمی نظیر فتحه، کسره و غیره در متن استفاده کنید می‌بایست حروف فارسی را همراه با کلید Shift به کار ببرید. متنی را تایپ می‌کنیم سپس پنجره Save را فعال خواهیم کرد و به این منظور فرمان Ctrl+S را برای دسترسی به این پنجره و امکان تایپ نام پرونده انجام می‌دهیم. قبل از اجرای این فرمان بهتر است صفحه کلید را به انگلیسی تبدیل کنید تا حروف نام فایل به این زبان وارد شود بدین ترتیب یافتن آن آسان‌تر است. حالا طبق فرمان‌های فوق‌الذکر این متن ذخیره می‌شود. تذکر: وقتی که متن را در یک پرونده ذخیره کردید، برای ذخیره پرونده به همان نام فقط کافی است فرمان Ctrl+S اجرا شود و نیازی به ورود مجدد نام پرونده نیست. این فرمان در هر دو حالت انگلیسی و فارسی صفحه کلید عمل می‌کند. برای یافتن پرونده ذخیره شده باید پنجره Open را فعال کنیم، لذا فرمان Ctrl+O اجرا می‌شود آدرس و نام پرونده را تایپ کرده کلید Enter را می‌زنیم. (قابل ذکر است که عملیات ذخیره و بازیابی پرونده‌ها در برنامه Word می‌تواند بر اساس انتخاب‌های متنوع انجام پذیرد که در کلاس‌های ویژه می‌آموزید. نکته دیگر این که به وسیله این نرم‌افزار می‌توانید فایل‌هایی که توسط دیگران با برنامه‌های تحت ویندوز تایپ شده را باز کرده و بخوانید. به علاوه فایل‌هایی که از اینترنت دریافت و ذخیره شده به وسیله ویرایشگر نوید 5 قابل استفاده هستند.) فرمان‌های موجود در برنامه فوق‌الذکر عبارتند از: Alt+F1: معرفی برنامه Alt+F2: فعال شدن پنجره Open برای یافتن فایل‌هایی که به وسیله برنامه نوید 3 تایپ شده‌اند و پسوند Omd دارند. مراحل انتخاب و یافتن این فایل‌ها از لحاظ محل ذخیره دقیقاً مطابق انجام این عملیات در برنامه Word و سایر برنامه‌های تحت ویندوز است. Alt+F3: برای باز شدن پنجره تنظیمات مربوط به برنامه ویرایشگر که شامل موارد زیر است: تعداد ستون‌ها و خطوط در چاپ بریل، خروجی روی برجسته‌نگار، پورت نصب برجسته نگار، سرعت گویایی فارسی، انتخاب مورد مربوط به بیان حروف و کلمات هنگام تایپ، انتخاب یکی از سه مورد خواندن خط جای یا اعلام محل نشانگر و یا حالت سکوت هنگام مرور متن و بالاخره تعیین گوینده فارسی یا انگلیسی برای اعلام اطلاعات. پس از اجرای این فرمان برای حرکت بین موارد گفته شده از کلید Tab استفاده می‌کنیم و برخی از آنها دارای چند گزینه هستند که هر یک از آنها با کلیدهای Up و Down مورد بررسی و انتخاب قرار می‌گیرند. توضیحات بیشتری در خصوص این فرمان‌ها: ـ در خط اول این پنجره یعنی بخش تنظیمات (Moving Up And Down) ما می‌توانیم یکی از سه گزینه: 1ـ سکوت (None) 2ـ اعلام موقعیت مکان‌نما (Cursor Position) 3ـ اعلام محتویات خط جاری (Current Line) را انتخاب کنیم. انتخاب هر گزینه در مرور خط به خط کلیه متون اعمال خواهد شد. ـ با استفاده از تنظیمات (Cursor Position) موقعیت مکان‌نما را به صورت فارسی (Farsi) یا انگلیسی (English) می‌توانیم انتخاب کنیم. ـ با استفاده از تنظیمات (Type the Text) هنگام تایپ متن می‌توانیم یکی از چهار حالت: 1ـ سکوت (None) 2ـ خواندن حروف (Character) 3ـ خواندن کلمات (Words) 4ـ حروف و کلمات (Both Character and Word) را داشته باشیم. ـ با استفاده از تنظیمات (Braille Page) در صفحه‌بندی بریل برای چاپ بریل می‌توان تعداد حروف یک سطر (Rows) و تعداد خطوط یک صفحه (Columns) را تنظیم کرد. ـ با استفاده از تنظیمات (Voice Setting) سرعت پخش صوت را می‌توان عددی بین 1 تا 9 انتخاب کرد که حالت معمولی آن 1 است. ـ با استفاده از تنظیمات (Barjastehnegar) وجود یا عدم وجود خروجی روی برجسته نگار و در قسمت (Barjastehnegar Port) دریچه اتصال برجسته‌نگار را می‌توان تنظیم کرد. (برای برجسته نگار 1 قابل تعریف است) همان‌طور که قبلاً گفته شد، شما می‌توانید صفحه کلید را از انگلیسی به فارسی و یا بالعکس تغییر دهید، فرمان Ctrl+Alt+F3 وضعیت صفحه کلید را از لحاظ نوع زبان اعلام می‌کند. ظاهر شدن پیش نمایش چاپ بریل Alt+F7 وقتی که این فرمان اجرا می‌شود، صفحه‌ای باز می‌گردد که پیش نمایش چاپ بریل را مطابق با تنظیماتی که کاربر انجام داده است نمایش می‌دهد. و شامل محتویات صفحه جاری است. در این صفحه با کلیدهای بالا و پایین می‌توان متن را مرور کرد اما نمی‌توان در آن تغییراتی انجام داد و آن را ذخیره کرد. همچنین توسط کلیدهای Ctrl+P می‌توان دستور چاپ را به Printer اعلام کرد. برای بسته شدن برنامه ویرایشگر فرمان Ctrl+Alt+F4 را به کار می‌بریم، در این صورت برنامه Word فعال می‌ماند و برای خروج از word و یا خروج همزمان از دو برنامه فرمان ALT+F4 به کار برده می‌شود. کتابخانه الکترونیک بریل و گویا آموزش فرمان‌ها و امکانات نرم‌افزار کتابخانه، موضوع درس ششم را تشکیل می‌دهد. در این بانک اطلاعاتی، متن حدود دو هزار کتاب موجود است که کاربر می‌تواند با استفاده از دستوراتی که بیان می‌شود، از آنها استفاده کند. مطالبی که پیش روی شما است عبارتند از: 1ـ معرفی لیست‌ها. 2ـ جستجو در کتابخانه. 3ـ موارد جستجو. 4ـ انواع جستجو. 5ـ سایر فرمان‌های کاربردی. 1ـ معرفی: هنگام ورود به برنامه کتابخانه، همیشه حالت جستجو فعال است و کاربر می‌تواند نام کتاب مورد نظر خود را تایپ کرده و کلید Enter را بزند در صورتی که بخواهد به لیست تمام کتب موجود در کتابخانه، دسترسی پیدا کند با شنیدن عبارت جستجو فقط کلید Enter را وارد کند. 2ـ لیست‌ها: این برنامه از پنج لیست و یک خط ویرایش تشکیل شده است. هر کدام از این اجزا عهده‌دار وظیفه خاصی هستند که به توضیح آنها می‌پردازیم. نکته: در هر لحظه یکی از لیست‌ها لیست جاری ما را تشکیل می‌دهد و همچنین در هر لحظه یک خط از هر لیست، فعال است. خط فعال از لیست جاری بر روی برجسته نگار به نمایش در می‌آید و به صورت گویا نیز خوانده می‌شود. لیست‌ها به این ترتیب قرار گرفته‌اند: 1ـ لیست کتاب‌ها: چنان که بیشتر گفته شد، کتاب‌های موجود، در این لیست فهرست شده است. 2ـ لیست بخش‌ها: بخش‌های کتاب جاری را قابل دسترسی می‌سازد. 3ـ لیست زیر بخش‌ها: زیر بخش‌های بخش جاری را به صورت گویا اعلام می‌کند و به صورت بریل نیز بر روی برجسته‌نگار نمایش می‌دهد. 4ـ لیست متن کتاب: این لیست محتوی متن کتاب جاری است. 5ـ لیست اطلاعات: اطلاعات تکمیلی در مورد کتاب جاری را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. فرمان‌های کاربردی لیست‌ها به شرح زیر می‌باشند: ـ هر لیست که هیچ موردی برای نمایش نداشته باشد، کلاً نمایش داده نمی‌شود. ـ لیست اطلاعات فقط بنا به درخواست کاربر و با فرمان Ctrl+I به نمایش در می‌آید. برای خروج از این لیست کلید Enter را وارد می‌کنیم. ـ در هر لیست با کلیدهای Down و Up خطوط موجود در لیست را مطالعه می‌کنیم. ـ در لیست کتاب‌ها با کلید End به انتها و با کلید Home به ابتدای لیست حرکت می‌کنیم. ـ در همان لیست با ورود حرف اول نام کتاب مورد نظر، اولین کتابی که با آن حرف آغاز می‌شود، ظاهر خواهد شد. ـ با زدن کلید Enter و Tab به لیست بعدی می‌رویم. هنگام ورود به هر لیست بعد از اعلام خط جاری، نام لیست گفته می‌شود. ـ با کلید Shift+Tab به لیست قبلی می‌رویم. در این نرم‌افزار نیز امکانات متنوعی برای جستجو در نظر گرفته شده است که به شرح مختصر آنها می‌پردازیم. ـ با فرمان Ctrl+F وارد خط ورود اطلاعات می‌شویم و با تایپ کردن هر جمله بنا به نوع جستجوی فعال عمل جستجو انجام می‌پذیرد. ـ با زدن Enter بعد از تایپ کردن یک جمله در لیست کتاب‌ها فقط کتب انتخابی به نمایش در می‌آید. ـ با اجرای فرمان Ctrl+F و خالی گذاشتن متن جستجو و زدن دوباره Enter لیست تمام کتاب‌ها به نمایش در می‌آید. خط ورود اطلاعات: این خط علاوه بر پذیرش اطلاعات ورودی برای جستجوها هنگام مطالعه کتاب، اطلاعات مکان جاری را که بر روی برجسته‌نگار به نمایش در آمده، نشان می‌دهد. جستجو در کتابخانه، از دو لحاظ قابل تنظیم است: الف ـ بر مبنای یکی از موارد هفت‌گانه جستجو. ب ـ بر اساس یکی از چهار نوع جستجو. الف ـ با اجرای فرمان‌های زیر می‌توان مورد جستجو را تعیین کرد: جستجو بر اساس نام کتاب Ctrl+1 جستجو بر اساس کد کتاب Ctrl+2 جستجو بر اساس نام نویسنده Ctrl+3 جستجو بر اساس نام مترجم Ctrl+4 جستجو بر اساس موضوع Ctrl+5 جستجو بر اساس انتشارات Ctrl+6 جستجو بر اساس شماره صفحه Ctrl+7 ب ـ با اجرای فرمان‌های زیر می‌توان جستجو را بر حسب مکان کلمه تایپ شده انجام داد. جستجو دقیق مورد تایپ شده، Ctrl+F1: با اجرای این فرمان، عبارت وارد شده ملاک جستجو قرار می‌گیرد و عناوینی که عبارت تایپ شده بخشی از آنها را تشکیل می‌دهند در فهرست جستجو شده قرار نخواهند گرفت. جستجو مشابه مورد تایپ شده، Ctrl+F2: انتخاب این نوع از جستجو، باعث می‌شود تا عبارت تایپ شده در هر بخش از عنوان که واقع شده باشد ملاک جستجو قرار گیرد و تمامی عناوینی که عبارت تایپ شده بخشی از آنها را تشکیل می‌دهد، فهرست شوند. جستجو بنا بر شروع عنوان Ctrl+F3: در این روش، عبارت تایپ شده در ابتدای عناوین مورد جستجو قرار می‌گیرند یعنی عنوان‌هایی که با عبارت تایپ شده آغاز می‌شوند، فهرست خواهند شد. جستجو بنا بر پایان عنوان Ctrl+F4: نوع چهارم جستجو، عناوینی که عبارت مورد نظر در انتهای آنها قرار دارد را فهرست می‌کند. سایر فرمان‌ها: ـ با فرمان Ctrl+M می‌توانید کلمه مورد نظر را در متن کتاب جستجو نمایید. ـ با فرمان Ctrl+S حالت سکوت فعال یا غیر فعال می‌شود. ـ با فرمان Ctrl+A متن موجود در خط ورود اطلاعات به صورت گویا خوانده می‌شود. ـ با فرمان Ctrl+G می‌توان شماره صفحه مورد نظر را وارد کنید. البته پیش از آن لازم است ابتدا کلید Delete را فشار دهید سپس کلید Enter را بزنید و صفحه را بخوانید. ـ با فرمان Alt+Ctrl+P متن کتاب از محل جاری تا پایان صفحه به صورت پیوسته خوانده می‌شود. ـ با فرمان Ctrl+P متن کتاب از محل جاری تا پایان صفحه به صورت خط به خط خوانده می‌شود. ـ فرمان Ctrl+T برای اعلام ساعت سیستم به کار می‌رود. ـ با فرمان Alt+H موقعیت جاری اعلام می‌شود. ـ با فرمان Alt+Ctrl+B می‌توانید در متن کتاب، خطی را که روی آن قرار دارید علامت زده و ذخیره کنید تا در مراجعات بعدی برنامه کتابخانه مجدداً به آن دسترسی پیدا کنید. باید توجه داشته باشید که هنگام علامت‌گذاری، پنجره خاصی گشوده نمی‌شود و پیامی نیز ظاهر نمی‌شود. ـ برای رجوع به خط علامت‌گذاری شده در متن یک کتاب کلیدهای Alt+Ctrl+G می‌تواند در لیست علامت‌گذاری‌های پیشین خود قرار بگیرد و با استفاده از کلیدهای بالا و پایین کتاب مورد نظر را انتخاب و با کلید Enter وارد آن شوید و در صورت انصراف از انتخاب از کلید Escape استفاده کنید. ـ برای خروج از برنامه فرمان Alt+F4 را اجرا می‌کنیم. نرم‌افزار پکجاز 8 بریل و گویا به منظور آشنایی کاربران نابینا و مربیان رایانه، با برنامه گویا و بریل پکجاز (Pacjaws) مختصر مطالب زیر تقدیم می‌شود. قبل از گفتگو در مورد این برنامه، به برنامه گویای جاز (Jaws) که از تولیدات گروه نابینایان و کم‌بینایان فریدم ساینتیفیک (freedom scientific blv groupe) بوده و برای محیط ویندوز طراحی شده است و اکثریت نابینایان ایران حداقل نام آن را شنیده‌اند، اشاره خواهم کرد و سپس ویژگی‌های پکجاز را بیان می‌کنم و نحوه نصب و توانایی‌ها و چگونگی استفاده از آن را به بحث می‌گذارم. وقتی که جاز بر روی سیستم نصب می‌شود، اطلاعات صفحه نمایش را برای کاربر نابینا می‌خواند. کاربر با استفاده از صفحه کلید، فرمان‌های مورد نظر را وارد می‌کند، این برنامه فرمان‌های ورودی را اعلام کرده و پیام‌های صادره برنامه را می‌خواند. پس کاربر نابینا باید آمادگی لازم برای یادگیری جملات و اصطلاحات انگلیسی را داشته باشد و بداند که برای استفاده از رایانه هر چه تسلطش بر این زبان بیشتر شود موفقیتش بیشتر خواهد بود. نکته دیگر این که کاربر نابینا نیازی به کاربرد موس (Mouse) ندارد. مربیان محترم بینایی که علاقه‌مند به آموزش رایانه به فراگیران نابینا هستند، برای دسترسی به فرمان‌های محیط ویندوز و برنامه‌های کاربردی، اولاً باید به کلیدهای میانبری که در مقابل هر فرمان ثبت شده است دقت کنند و ثانیاً بخش راهنما (Help) برنامه جاز فرمان‌های ویژه هر برنامه کاربردی را به کاربر معرفی می‌کند. ثالثاً کتب گویای آموزش رایانه محتوی این فرمان‌ها هستند. نصب جاز هم مانند سایر برنامه‌های تحت ویندوز انجام می‌پذیرد. وجود این نرم‌افزار، در رایانه هیچ‌گونه مشکلی برای نرمافزارهای معمولی پدید نمی‌آورد. بنابراین رایانه دارای جاز هم برای نابینایان و هم برای افراد بینا قابل استفاده است. نکته آخر این که قبل از نصب جاز، باید سخت‌افزارهای گرافیک و صوتی سیستم به خوبی نصب شده باشد. هرچه کامپیوتر شما از لحاظ سخت‌افزاری مجهزتر باشد این برنامه بهتر کار می‌کند. برنامه جاز، با همه توانایی‌هایش از پاسخگویی به نیازهای ما فارسی زبانان ناتوان است. کاربر نابینا برای انجام بسیاری از کارها باید برنامه‌ای فعال در محیط فارسی در اختیار داشته باشد. از تایپ و ویرایش متون گرفته تا دسترسی به محتوای موجود در بانک‌های اطلاعاتی، مطالعه صفحات وب فارسی و... این نیاز محرز است. مثال ساده‌ای برای روشن شدن بحث می‌آورم: می‌دانید که کاربران بینا اسامی پرونده‌ها (Files) پوشه‌ها (Folders) و برنامه‌ها (Applications) را در رایانه به فارسی می‌نویسند، در این صورت کاربر نابینا با مشکل روبه‌رو می‌شود. و چون مزیت اصلی کاربری رایانه برای نابینایان، استقلال بخشی به آنهاست، قابل ذکر است که فعالیت جهت تولید نرمافزارهای ویژه متناسب با نیازهای ما نابینایان ایرانی سال‌ها پیش از ورود جاز به کشور آغاز شده بود و مجموعه نرم‌افزاری نوید به همین منظور توسط شرکت پکتوس تولید شد. شرکت پکتوس در راستای بهینه‌سازی و تکمیل نرمافزارهای موجود، طرح تکمیل برنامه جاز را تحت عنوان پکجاز آغاز کرد. هدف این است که به کمک این نرم‌افزار، کاربر نابینا بتواند به محیط استاندارد فارسی ویندوز هم دسترسی پیدا کند. نتیجه‌گیری ضرورت استفاده از بریل برای نابینایان قابل انکار و خدشه نیست اما روش سنتی بریل پر هزینه، وقت‌گیر و کم بازده است؛ از این‌رو لازم است سبک و شیوه استفاده از بریل بر اساس فناوری‌های مدرن متحول گردد تا کارآمدی آن افزایش یابد. ایجاد شرایط برابر بین نابینایان با سایر گروه‌های جامعه به منظور رسیدن به موقعیت‌های همسان تحصیلی، شغلی و اجتماعی ممکن نیست مگر این که از نظر ابزاری و دسترسی به امکانات، شرایط یکسانی در بهره‌گیری از فناوری هم فراهم آید. نابینایان یا هر گروه دیگری چه وجه ممیزه آنها محدودیت فیزیکی باشد و چه وجوه دیگر وقتی می‌توانند به جایگاه حقیقی خود در جامعه دست یابند که بتوانند کمابیش از امکانات و ابزار مورد استفاده دیگران بهره‌مند شوند. در جهان امروز که به درستی می‌توان آن را جهان کامپیوتر نامید دیگر کمتر رستوران، شعبه بانک یا باجه پست و خلاصه کمتر خانه‌ای می‌توان یافت که در آن کامپیوتر در اعمال مدیریت و ارائه خدمات نقش کلیدی نداشته باشد. در چنین جهانی نابینایان که اغلب از گروه‌های با ضریب هوشی بالای جامعه به شمار می‌روند نمی‌توانند از فراگیری و کاربرد کامپیوتر بی‌بهره بمانند. شرکت پکتوس ضمن درک این نیاز اساسی و غیر قابل انکار از بدو تأسیس یعنی از سال 1370 مأموریت خود را طراحی، ساخت و ارائه نرم‌افزار و سخت‌افزارهای ویژه نابینایان قرار داد. آنها از همان آغاز کار می‌دانستند که در کاری گام نهاده‌اند که بستر فرهنگی و ذهنیت لازم آن از پیش آماده نیست. روزی که این گروه پژوهشگر و تنی چند از نابینایان فرهیخته، سخن از استفاده نابینایان از کامپیوتر به میان می‌آوردند اگر چشم‌های مخاطب مثل دو علامت تعجب نمی‌شد یا موضوع را جدی نمی‌گرفتند و یا به شکل یک آرزوی آرمانی به آن نگاه می‌شد. امروز با کمال خرسندی ماهی یا هفته‌ای نمی‌گذرد که در مطبوعات هر چند محدود نابینایی و در محافل رسمی و غیر رسمی نابینایان بحث کامپیوتر و امکانات کامپیوتری برای نابینایان نقل مجلس نباشد. امروز دیگر واژه‌ها و عباراتی مثل جاز، کرزوایل، نوید 5 و برجسته نگار بخشی جدا ناشدنی از ادبیات نابینایان محسوب می‌شود. امروز دیگر کمتر کسی است که با امور نابینایی سر و کار داشته باشد و منکر نقش اساسی کامپیوتر در زندگی نابینایان باشد. بخشی از کارهایی که انجام شده و توانسته‌اند بریل را فعال‌سازی کنند، معرفی شد. اما به دلیل اینکه معمولاً نابینایان توان پرداخت هزینه این دستگاه‌ها را ندارند، از این‌رو لازم است دولت و نیکوکاران و تشکل‌های مردمی به وظایف خود عمل کرده و در همگانی‌سازی این تکنولوژی فعالیت نمایند. |
| تاریخ ثبت در بانک | 27 تیر 1400 |