| کد | jr-44480 |
|---|---|
| عنوان اول | مجله‌های ناشنوایی |
| عنوان دوم | گزارش فعالیتهای مطبوعاتی در عرصه ناشنوایی در ایران |
| نویسنده | روزبه قهرمان |
| عنوان مجموعه | دانشنامه ناشنوایان (دانا) ـ جلد سوم |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | موسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم |
| سال چاپ | 1388شمسی |
| شماره صفحه (از) | 1152 |
| شماره صفحه (تا) | 1155 |
| زبان | فارسی |
| متن |
مجله‌های ناشنوایی، گزارش فعالیتهای مطبوعاتی در عرصه ناشنوایی در ایران. پیدایش نشریات ناشنوایان در ایران با فعالیت مطبوعاتی جبار باغچه‌بان، بنیانگذار آموزش ناشنوایان، در پی توسعه آموزش ناشنوایان و ضرورت اطلاع‌رسانی در عرصه مسائل ناشنوایی آغاز شد. با افزایش شمار با سوادان ناشنوا، ناشی از گسترش آموزش و پرورش ناشنوایان در ایران، زمینه چاپ نشریه از سوی ناشنوایان موفق فراهم شد. مهم‌ترین نشریات ناشنوایی در ایران به این شرح گزارش می‌شوند: زبان: باغچه‌بان که از نویسندگان روزنامه فکاهی ملانصرالدین، چاپ تفلیس بود و تجربه انتشار مجله فکاهی لک لک در ایروان را به سال 1291 شمسی داشت، در 1320 که جوّ آزادی نسبی ناشی از سقوط دولت رضا شاه پهلوی بر جامعه ایران حکمفرما بود، بار دیگر درصدد تأسیس مجله برآمد. او در ملاقات با رضازاده شفق، از استادان دانشگاه تهران که برای بازدید دبستان کرولالها آمده بود، انگیزه این کار را اصلاح روش تدریس الفبا در کشور دانسته است. باغچه‌بان پس از گرفتن امتیاز از وزارت فرهنگ در چهاردهم اسفند ماه 1322، به نشر نخستین شماره مجله زبان در یکم بهمن 1323 پرداخت که طی شانزده شماره تا اردیبهشت 1326 ادامه یافت. منظور باغچه‌بان از زبان، زبان آموزگاران بود و تقریباً تمام مطلب مجله را خود می‌نوشت. او در این میان، هیچ‌گاه از توجه به کودکان غافل نبود. او در برخی از شماره‌ها، صفحه‌هایی برای آنان داشت که ساده، کودکانه و موزون بود و برای پاسخگویی به نیاز کودکان ناشنوا و کار با آنان، گاه شعرهایی می‌سرود؛ بنابراین، این مجله برای آنان که از شنیدن اصوات محروم بودند، نیز کارکرد آموزشی داشت. مطالعه محتوای شانزده شماره مجله مذکور نشان می‌دهد باغچه‌بان که قبلاً جمعیت اتفاق معلمین را در جهت آگاهی دادن و احقاق حقوق آنان در تبریز پایه‌گذاری کرده بود، برای فرهنگ اهمیت بسیار قائل بود و اعتقاد داشت که پایداری و استقلال شئون یک ملت بسته به چگونگی فرهنگ اوست. چاپ تصویر میرزا حسن رشدیه در روی جلد نخستین شماره مجله زبان و شرح احوال آن رادمرد نیکنام، بیانگر احترام و قدردانی عمیق باغچه‌بان نسبت به بنیانگذار آموزش و پرورش نوین ایران و مبدع روش آموزشی الفبای صوتی است که دفترش در خیابان چراغ برق، به دلیل نداشتن کمک، تعطیل شد و بعدها باغچه‌بان به دلیل درگیری با مسائل روزافزون مربوط به آموزش کرولالها، دنبال آن کار نرفت. گزارش: کانون کرولالهای ایران، در پاییز 1342 با چاپ نشریه گزارش، پیشگام در تاریخ نشریات ناشنوایان ایران است. نخستین شماره نشریه یاد شده در چهار صفحه و قطع یخچالی منتشر شد و تمام مطالب آن به ناشنوایان اختصاص یافت؛ مانند: اساسنامه کانون، نتیجه انتخابات هیئت مدیره جدید کانون، تأسیس آموزشگاه فنی و حرفه‌ای کرولالها؛ نظام مافی و گزارش کنگره بین‌المللی کرولالها در شهر استکهلم پایتخت سوئد (26 مرداد، 3 شهریور) که رضا قلی شهیدی، از نخستین شاگردان باغچه‌بان، به نمایندگی از کانون کرولالها شرکت کرده بود. در صفحه چهارم، علی سرتیپی به عنوان رئیس هیئت مدیره کانون «گفتاری چند با هموطن عزیز» را مطرح کرد: «فشار طاقت‌فرسای زندگی و محرومیتهای بی‌حد اجتماعی سالیان درازی است بدون هیچ علتی تنها به سبب خشم طبیعت و محرومیت از دو نعمت بارز بشری یعنی شنوایی و گویایی نصیب جامعه کرولالهای کشور می‌باشد. این محرومیت من و سایر همدردانم را بر آن داشت که به خاطر حفظ حقوق بشری خود و یاری و کمک به همدردان خویش، با کمک چند نفر از افراد خیراندیش شنوا، کانون کرولالهای ایران را در چهاردهم اسفند 1339 تشکیل داده و اساسنامه آن را در هفده ماده به ثبت رسانیم». ناشنوایان با انتشار این نشریه، توانایی و موجودیت خود را باور کردند. سنگر: گروهی از جوانان دانش‌آموخته ناشنوای مدرسه باغچه‌بان به سرپرستی کامران رحیمی و محسن لوح موسوی، که از بهترین شاگردان ثمینه باغچه‌بان بودند، در 1349 خانه فرهنگ جوانان ناشنوای ایران را در آن مدرسه تشکیل دادند که در آن به فعالیتهای فرهنگی و هنری، به ویژه پانتومیم پرداخته می‌شد و اغلب کارگردانی آن برعهده پروانه باغچه‌بان و سپس کامران رحیمی بود. محل فعالیت خانه جوانان ناشنوا به راهنمایی و یاری جولیا سمیعی، بنیانگذار گروه پژوهش زبان اشاره فارسی، در آذرماه 1353 به خیابان انقلاب، خیابان فلسطین کنونی، انتقال یافت. در خرداد 1358 نخستین شماره نشریه خانه جوانان ناشنوا، با عنوان سنگر در چهار صفحه و قطع یخچالی با سردبیری کامران رحیمی منتشر شد. کامران رحیمی که پس از گذراندن دوره زبان‌آموزی و در اثر ابتلا به بیماری، قوه شنوایی خود را از دست داده بود، هنر نویسندگی خود را با نوشتن دو کتاب ادبی خورشید خاموشان (1347) و آدمهای سنگی (1358) نشان داد. او در سرمقاله شماره نخست نشریه، معنای نمادین سنگر را به خوبی شرح داده و اظهار امیدواری کرده است که به برکت پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، ناشنوایان بتوانند محرومیتهای خویش را برطرف کنند و با سنگر گرفتن در مقابل زورگوییها و متجاوزان به حقوق ناشنوایان بایستند. مطالب منتشر شده در نشریه سنگر، گوناگون بود و از همه چیز، مانند مقاله، مصاحبه، اخبار، گزارش، جدول و حتی کاریکاتور در آن دیده می‌شد که با شور و هیجان جوانی همراه بود. گفت‌وگو با محسن لوح موسوی و همچنین طرحهای سیامک اشرفی‌نیا از مطالب قابل توجه نشریه به شمار می‌آمد. سنگر به طور کلی، جنبه روشنگری و آگاهی دهنده داشت؛ بنابراین به رغم گذشت سالها، ارزش خود را همچنان حفظ کرده است. نشریه سنگر پس از شماره چهارم، متأسفانه در پاییز 1358 به پایان خط رسید. البته بعدها مشابه آن به صورت خبرنامه داخلی، با عنوان پژواک سکوت از سوی جوانان ناشنوای فرهنگسرای شفق یوسف آباد، در بهار 1377 پایه‌گذاری شد که سردبیری آن برعهده حبیب مهدوی نوشهر بود. انتشار این فصلنامه پس از حدود یک سال و نیم متوقف شد. آوای سکوت‌ـ صدای ناشنوا: کانون کرولالهای ایران در 1372 در محل آپارتمان اهدایی شهرداری منطقه پنج تهران، در نبش فلکه دوم صادقیه مستقر گردید و با پیشنهاد گروهی از ناشنوایان تحصیل کرده و تأیید اعضای هیئت مدیره، کانون ناشنوایان ایران نام گرفت و طرح چاپ خبرنامه کانون، با عنوان آوای سکوت، پی‌ریزی شد. گروه همکاران، شامل حبیب مهدوی نوشهر، هادی معیری، حبیب تهرانیزاده، مرتضی پیروزی، رضا محمودی و روزیک شهبازیان با سردبیری محمود پاکزاد، دبیرکل کانون، خبرنامه مذکور را به صورت فصلنامه چاپ می‌کردند و در آن، ناشنوایان، اولیای آنان، مربیان مراکز آموزشی و توان‌بخشی ناشنوایان و سایر نهادهای مربوط به قشر ناشنوا را از آخرین اخبار مربوط به ناشنوایان ایران و همچنین جهان که در مجله فدراسیون جهانی ناشنوایان و سایر بروشورهای بین‌المللی آمده بود، با خبر می‌ساختند. در بهار 1376، با بروز اختلاف در خط‌مشی فکری میان گروه همکاران ناشنوا با سردبیر، که فردی شنوا بود، وقفه‌ای در ترتیب زمانی انتشار خبرنامه پیش آمد و سرانجام در 1377 به پایان خود رسید؛ زیرا به سبب داشتن مطالبی انعطاف‌ناپذیر، چون محکوم کردن تمام روشهای موجود آموزشی ناشنوایان جز روش آموزش شفاهی، مورد استقبال خود ناشنوایان تحصیل کرده قرار نگرفت. با آغاز به کار دکتر خسرو گیتی، به عنوان دبیر کل جدید کانون در تابستان 1378، سیاستگذاری کلی خبرنامه کانون تغییر یافت و با نام جدید صدای ناشنوا در زمستان 1381 چاپ شد که از نظر ارائه اطلاعات جامع و گوناگون، مفید بود و اعضای ناشنوا و نیز علاقه‌مندان را از افکار و اخبار درباره ناشنوایان در ایران و جهان آگاه می‌سازد. سر مقاله خبرنامه بهار 1382 که به قلم دکتر خسرو گیتی، با عنوان «ناشنوا در قرن بیست و یکم» نوشته شده است، از مطالب قابل توجه به شمار می‌آید. گروه همکاران خبرنامه مذکور که به صورت فصلنامه تا کنون همچنان چاپ می‌شود، عبارت‌اند از: محسن لوح موسوی، حبیب مهدوی نوشهر، حبیب تهرانیزاده، مرتضی پیروزی و روزبه قهرمان. به گفته دکتر خسرو گیتی در سرمقاله، قرار است پس از اخذ امتیاز یک نشریه به نام کانون ناشنوایان ایران از وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، با شمارگان هر چه بیشتر، نه فقط برای ناشنوایان، بلکه برای افزایش آگاهی عموم تهیه و منتشر گردد. شکست سکوت: کانون ناشنوایان خراسان، به همت گروهی از ناشنوایان مشهد، به ویژه حسین تقی‌زاده منعمی در بهار 1365 تأسیس شد و به عنوان شعبه‌ای از کانون ناشنوایان ایران فعالیت خود را آغاز کرد و با ورود جوانان ناشنوای تحصیل کرده به هئیت مدیره کانون در بهار 1375 به صورت فعال‌ترین کانون ناشنوایان در سراسر کشور درآمد و نخستین شماره خبرنامه شکست سکوت در تابستان 1375 با مدیر مسئولی محمد سعیدی و سردبیری روزبه قهرمان چاپ شد. در این شماره مطالب مخصوص ناشنوایان به صورت مقاله، مصاحبه، اخبار استان خراسان و ایران و جهان، گزارش و جدول دیده می‌شود. پس از تلاشهای بسیار محمد سعیدی و روزبه قهرمان، امتیاز رسمی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی برای انتشار نشریه شکست سکوت و توزیع آن در سراسر کشور، در پاییز 1380 صادر شد. بدین ترتیب، نخستین مجله رنگی در طول تاریخ نشریات ناشنوایان ایران، با عنوان شکست سکوت در بهار 1381 چاپ شد که تمام موازین حرفه مطبوعاتی در آن مورد توجه قرار گرفته است. در شماره نخست نشریه مذکور، معرفی کامل از تاریخچه و فعالیت گسترده کانون ناشنوایان خراسان، همراه آشنایی با اعضای همکاران نشریه که بعضی از آنان عضو هئیت مدیره کانون هم هستند، آورده شد. مقالات تحقیقی و علمی در زمینه ناشنوایان, همچون: ناشنوایان از دید شاعران دوره صفوی، عُقدالانامل (مقدمه برای ایجاد الفبای یک دستی ناشنوایان)، کاشت حلزون شنوایی و وزوز گوش، از مطالب قابل توجهی است که در شماره‌های مختلف نشریه مذکور به چاپ رسیده و مشابه آن در هیچ یک از نشریات گذشته ناشنوایان دیده نمی‌شود. توجه ویژه به فرهنگ زبان اشاره فارسی و چاپ شماری از اشارات روزمره ناشنوایان، از ویژگیهای عالی نشریه یاد شده است. همچنین درج گزارش کامل مأموریت آموزشی 55 روزه روزبه قهرمان در ژاپن (زمستان 1381) و خبر حضور وی و مرتضی پیروزی، به عنوان نمایندگان کانون ناشنوایان ایران در کنفرانس فدراسیون جهانی ناشنوایان، اولیای آنان، معلمان، کارشناسان و مسئولان، گزارشی از وضعیت ناشنوایان در مونترال کانادا (1382) از ویژگیهای بارز نشریه است که آن را برای ناشنوایان و شنوایان سودمند ساخته است. چاپ آگهیهای تبلیغاتی ویژه ناشنوایان و نیز تسلیت و تبریک از نکات قابل توجهی است که در مجله مذکور دیده می‌شود. شمار مقالات و مطالب خبری و گزارشی که از سراسر کشور به دفتر نشریه در مشهد، بلوار سی‌متری دوم احمد آباد، ابوذر 31، شماره 99 فرستاده و چاپ می‌شود، نشان‌دهنده محبوبیت روزافزون نشریه در جامعه ناشنوایان ایران است. جمع‌بندی: نشریات ناشنوایان در ایران را می‌توان از نوع نشریات سازمانی دانست؛ زیرا به یک نهاد ویژه همچون خانه فرهنگی جوانان ناشنوای ایران، کانون ناشنوایان ایران و خراسان تعلق داشته و دارند و مخاطبان آنها بیشتر از اعضای خودشان، یعنی ناشنوایان بودند. توجه روزافزون به معلولان در مطبوعات پر تیراژ، همچون اطلاعات، سبب شد که صفحه ویژه‌ای با عنوان «با معلولین» به آنان اختصاص یابد که در روزهای یکشنبه, یک هفته در میان، منتشر شود. مسئولیت این صفحه برعهده رضا عبداللهی بود که معلول جسمی است. او در سرمقاله‌ای به مناسبت روز جهانی معلولان در دوازدهم آذر 1371 مژده گشایش صفحه مذکور را اعلام داشت. این اقدام، راه انتشار مقالات نویسندگانی چون محمود پاکزاد و روزبه قهرمان را درباره ناشنوایان هموارتر کرد. از دیگر نشریاتی که به اطلاع‌رسانی درباره ناشنوایان پرداخته‌اند، مجله حرکت است که رضا عبداللهی دست به انتشار آن در تابستان 1377 زد. متأسفانه این مجله و همچنین صفحه با معلولان در روزنامه اطلاعات به علت مسافرت نامبرده به خارج از کشور، در 1378 تعطیل شد. سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، فصلنامه‌ای را با عنوان استثنایی منتشر می‌کند که از 1370 منتشر می‌شود و مطالبی درباره ناشنوایان در آن دیده می‌شود. مآخذ: اسنادی از مطبوعات ایران (1320 تا 1340)، اداره کل آرشیو، اسناد و موزه دفتر رئیس جمهوری، 1378، صفحه 117 سند شماره 45؛ باغچه‌بان، ثمینه، «بنیانگذار آموزش و پرورش ناشنوایان، روزنامه‌نگار بود»، روزنامه همشهری، 20 اسفند 1373؛ همو، جبار باغچه‌بان و مجله زبان، مجله پر، شماره 110، اسفند 1373؛ قهرمان، روزبه، بررسی چگونگی گسترش آموزش و پرورش ناشنوایان در جهان اسلام، به خصوص در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، تابستان 1381، ص146؛ نشریات زبان، گزارش، سنگر، پژواک سکوت، آوای سکوت، صدای ناشنوا. روزبه قهرمان |
| تاریخ ثبت در بانک | 11 بهمن 1399 |