مقاله مجموعه

کد jr-44434  
عنوان اول گفتارخوانی  
عنوان دوم روشی برای تشخیص کلمات گفتاری با مشاهده حرکات لبها، چانه و زبان فرد گوینده  
مترجم محبوبه مرشدیان  
عنوان مجموعه دانشنامه ناشنوایان (دانا) ـ جلد سوم  
نوع کاغذی  
ناشر موسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم  
سال چاپ 1388شمسی  
شماره صفحه (از) 1077  
شماره صفحه (تا) 1079  
زبان فارسی  
متن گفتارخوانی ، روشی برای تشخیص کلمات گفتاری با مشاهده حرکات لبها، چانه و زبان فرد گوینده.
در این شیوه که گاه لب‌خوانی هم نامیده شده ناشنوایان که اصلاً قادر به شنیدن صداها نیستند, از حرکات و ژستها سخنان دیگران را می‌فهمند؛ به ویژه از حرکات لبها به مطالب آنها پی می‌برند. ممکن است گوینده با حرکات دست, بیان مقصود کند که روش اشاره را در آموزش و پرورش ناشنوایان به وجود می‌آورد که مورد نظر ما نیست و بیشتر موسسات آموزش و پرورش ناشنوایان در جهان نیز آن را طی کرده‌‌اند. در این روش فقط خود ناشنوایان یا آنهایی که با روش اشاره آشنایی دارند, می‌توانند مقصود یکدیگر را دریابند، اما در روش گفتارخوانی, شخص, مقصود طرف را از حرکات لب گوینده می‌یابد؛ مثلاً، هنگام ادای کلمه «بابا» حرکات لب و اعضای گفتار, کاملاً با وقتی که کلمه «دست» را می‌گوییم، تفاوت دارد. ناشنوایان به علت احتیاج به درک مطلب مخاطب و در اثر تمرین و آموزش, پس از مدتی قادر خواهند بود از حرکات لب گوینده, مقصود وی را به خوبی درک کنند.
بنابراین، می‌توان گفت: لب‌خوانی عبارت است از: فهم مطلب گوینده با توجه به حرکات لب و اعضای گفتار وی. واژه گفتارخوانی نیز، به جای لب‌خوانی استعمال گردیده است و در واقع گفتارخوانی, اصطلاح گسترده و جامع‌تری از لب‌خوانی است.
گفتارخوانی روشی است که به وضوح, کم‌ترین کاربرد را در برقراری ارتباط میان ناشنوایان دارد. نزدیک به سی درصد صداهای انگلیسی روی لبها قابل مشاهده هستند و نیمی از آنها هم‌آوا هستند و شبیه یکدیگرند. برای نمونه, کلمات Kite, Height و Night تقریباً از نظر آوایی مشابه به نظر می‌رسند.
توانایی گفتارخوانی, بیشتر به قابل رویت بودن, شکل و ترکیب دهان گوینده بستگی دارد. مثلاً گفتارخوانی کسی که زیر لب صحبت می‌کند, لقمه‌ای نان در دهان دارد و یا دندان ندارد, بسیار دشوار است.
برخی ناشنوایان در گفتارخوانی بسیار ماهر می‌شوند؛ به ویژه اگر بتوانند آنچه را که می‌بینند با اندکی شنوایی تکمیل کنند. از آنجا که گفتارخوانی مستلزم حدس و گمان بسیار است, ناشنوایان کمی هنگام تبادل اطلاعات مهم, صرفاً از آن استفاده می‌کنند.
یک سیستم که برای استفاده همراه گفتارخوانی تعبیه شده است, گفتار نشانه‌دار نام دارد و دکتر اورین کورنت آن را اختراع کرده است. در گفتار نشانه‌دار از حرکات و موقعیتهای دست استفاده می‌گردد تا همه آواهای تولید شده برای فرد گفتارخوان روشن و واضح گردد.
زمان آغاز لب‌خوانی: آغاز لب‌خوانی, زمان معینی ندارد؛ بدین معنا که می‌توان از آن هنگام که شروع به صحبت با کودک می‌کنیم, به تدریج کلمات را شمرده و آهسته ادا کنیم و همواره توجه کودک را به حرکات لب خود جلب کنیم و کاری کنیم که کودک ناشنوا, همواره برای درک مطلب به دهان ما توجه داشته باشد. بدین منظور باید تا حد امکان از اشاره با دست خودداری کنیم؛ زیرا چنانچه توجه کودک برای فهم مطلب به دست ما معطوف شود, او بدین کار عادت خواهد کرد.
بنابراین، بهتر است حتی هنگامی که کودک کلمه‌ای را نمی‌فهمد و ما ناچاریم شیء مربوط به آن کلمه را به او نشان دهیم, به جای اشاره با دست، با چشم خود به طرف شئ مورد نظر اشاره کنیم. در این صورت است که کودک همواره برای درک مطلب به صورت ما نگاه خواهد کرد و در نتیجه توجه او به لب گوینده معطوف خواهد شد و بدین طریق لب‌خوانی وی به سرعت پیشرفت خواهد کرد.
نکته مهم این است که لب‌خوانی, پیش از گفتار می‌آید. کودک نخست با لب‌خوانی مطلب را درک می‌کند, سپس باید کلمه مربوط به آن مطلب را به او آموخت و پس از این دو مرحله است که وی سعی در تکرار آن کلمه می‌کند. هنگامی که کلمه را تقلید کرد, باید تلفظ او را اصلاح کرد.
به تدریج با گذشت زمان حس خواهید کرد که کودک بعضی از کلمات را می‌فهمد, ولی هنوز به طور کلی قادر به فهم آنچه می‌گوید نیست. در این صورت، دوباره و یا چند باره برای او تکرار کنید. فراموش نکنید کودک ناشنوا برای فهم مطالب با لب‌خوانی باید دورانی را بگذارند که کودک شنوا از راه شنیدن در مدت چند سال طی می‌کند.
طفل شنوا از بدو تولد تا هنگامی که کلمات را بفهمد و بعد تکرار کند, دوران طولانی را می‌گذراند. کودک ناشنوا از گذراندن این دوره به علت عدم شنوایی محروم بوده و در دوران آموزش پیش از دبستان است که این دوره را باید بگذراند. بنابراین، نمی‌توان از او انتظار داشت ظرف چند روز یا چند ماه گفتار دیگران را لب‌خوانی کند.
کودک شنوا در مدت شش سال اول زندگی, پیش از ورود به مدرسه, بیش از چند هزار لغت می‌داند. مقصود از آموزش کودک ناشنوا در این دوره این است که وی پیش از ورود به دوره آموزش رسمی, تا اندازه‌ای مطالبی را بیاموزد, کمی لب‌خوانی کند, به نظم و ترتیب عادت کند, حافظه‌اش تقویت گردد و به یادگیری تشویق شود تا با آسودگی بیشتری به مدرسه رفته و سریع‌تر و صحیح‌تر پیشرفت کند.
خواندن حرکات لب و اعضای گفتار, در کلماتی که اعضای پیشین تکلم (لب, دندان, زبان) آنها را بیان می‌کنند, به مراتب ساده‌تر از لب‌خوانی کلماتی است که در انتهای اعضای گفتار (قسمت عقب دهان, گلو, نرم‌کام) تلفظ می‌گردند. مثلاً، کلمه «آب» یا «برف» که فقط لبها یا لب و دندان در تشکیل آنها دخالت دارند و قابل دیدن هستند, ساده‌تر از کلماتی مثل «کار» یا «قند» که در انتهای دهان ساخته می‌شوند, لب‌خوانی می‌گردند.
به طور کلی کلماتی که از حروف کامی (ک, ق ...) تشکیل شده‌اند, در لب‌خوانی مفهوم‌اند. بدین لحاظ ما باید نخست کلماتی را که بیشتر قابل دیدن هستند, به کودک بگوییم و به تدریج به آموختن کلماتی که در داخل دهان تشکیل می‌یابند بپردازیم.
به تدریج که کودک در لب‌خوانی پیشرفت بیشتری کرد, کلمات و سپس جملاتی را لب‌خوانی کرد, قادر خواهد بود کلماتی را که هنگام تلفظ, حرکات لب در همه آنها کاملاً شبیه‌اند, از طرز قرار گرفتن آنان در جمله و معنای آن درک نماید؛ مثلاً دو کلمه «نان» و «داد» که هر دو یک نوع حرکت لب دارند، چنانچه در جمله‌ای به کار روند. مثلاً، «پدرم دیروز به من پول داد» از معنای جمله می‌توان فهمید که جمله صحیح همان «پدرم دیروز به من پول داد» است، و نان در اینجا معنایی ندارد.
در لب‌خوانی, تکرار از اساس کار است. باید هر کلمه را تا هنگامی که کاملاً برای کودک مفهوم گردد, به تدریج و در مدت زمانی طولانی تکرار کرد.
مأخذ:
EDHD, 195.
ترجمه محبوبه مرشدیان  
تاریخ ثبت در بانک 8 بهمن 1399