مقاله مجموعه

کد jr-44318  
عنوان اول فقه اهل سنت، ناشنوایی از دیدگاه  
عنوان دوم دیدگاههای فقیهان سنی در موضوعات ناشنوایان و تحلیل وظایف شرعی ناشنوایان از نگاه فقه اهل سنت  
مترجم سیف‌الله صرامی  
عنوان مجموعه دانشنامه ناشنوایان (دانا) ـ جلد دوم  
نوع کاغذی  
ناشر موسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم  
سال چاپ 1388شمسی  
شماره صفحه (از) 881  
شماره صفحه (تا) 882  
زبان فارسی  
متن فقه اهل سنت، ناشنوایی از دیدگاه. دیدگاههای فقیهان سنی در موضوعات ناشنوایان و تحلیل وظایف شرعی ناشنوایان از نگاه فقه اهل سنت.
وجود ناشنوا در قلمرو اسلامی از ابتدای ظهور اسلام و بیان مباحثی درباره ناشنوایی و ناشنوایان در قرآن و روایات نبوی، فقهای سنی را به تأمل و استنباط واداشت. هر چند در هیچ یک از مذاهب فقهی بخش ویژه یا کتاب مستقلی برای ناشنوایی وجود ندارد، احکام آنها در بسیاری از کتابها و ابواب پراکنده است.
با توجه به اینکه موضوع و غایت دانش فقه بررسی و بیان احکام و وظایف مکلفان است و یک قشر از مکلفان, ناشنوایان هستند که تفاوتهای اساسی با قشرهای دیگر جامعه دارند، از این‌رو فقیهان برای آنان احکام ویژه در نظر گرفته‌اند.
موضوع‌شناسی: فقیهان بر اساس یافته‌های دانشمندان لغت، مفاهیم لغتهای اَصَم و اَبکَم و اَخْرُس را صفت شخص و یا گوش و زبان (شنیدن و گفتن) می‌دانند و بر اساس همین موضوع‌شناسی به تحلیل احکام فقهی آن می‌پردازند. تفاوتی که عالمان لغت بین اَخرس، کسی که از ابتدای تولد توان نطق ندارد, و اَبکم، کسی که نطق دارد ولی زبان‌بند است می‌گذارند، در استعمالات فقهی مورد توجه نیست، و آنان اَبْکَم و اَخرس را به یک معنا، یعنی لال و گنگ به کار می‌برند.
قاعده کلی: مکلف وقتی به هر دلیل بیان و تکلم نداشت، می‌تواند با نیت و تکان دادن زبان و جنباندن لب، وظایف عبادی و شرعی خود را انجام دهد. البته فقیهان مالکی به صرف نیت بسنده می‌کنند و لالی که نیت برای عمل شرعی داشته، عمل او را مشروع و صحیح می‌دانند. بعضی از آنها تصریح کرده‌اند که در غیر نماز و حج مانند خرید و فروش و شهادات، بیان کتبی و اظهار نیت به وسیله نوشتن لازم است. البته اگر کسی نوشتن نمی‌داند اشاره قابل فهم کفایت می‌کند.
جنایت به گوش و از بین رفتن شنوایی، مطابق ادله‌ای همچون روایت فی السمع الدیه؛ شنوایی دیه دارد، و قضاوت عمر، خلیفه دوم، در تعیین دیه برای مردی که شنوایی فردی را با زدن از بین برد، دیه دارد. در مقدار و چگونگی پرداخت آن اختلافهایی است که در کتابهای فقهی به تفصیل آمده است.
احکام عبادی: در ضرورت حضور ناشنوایان برای خطبه‌های نماز جمعه بحث و اختلاف است. بیشتر مذاهب و فقیهان حضور برای شنیدن خطبه‌ها را شرط نمی‌دانند. اما فقیهان شافعی شرط عدم ضرورت حضور را منوط به درجه ناشنوایی کرده و می‌گویند اگر ناشنوا در حد پایینی از ناشنوایی است، عدم حضورش بدون اشکال است. ولی حنابله چنین تفکیکی را ندارند و هیچ یک از ناشنوایان را موظف به حضور نمی‌کنند.
در نمازهای روزانه، اقتدا به ناشنوا از نظر حنبلیان و شافعیان صحیح است. از این رو آنها به صحت و مشروعیت امامت ناشنوا رأی داده‌اند. ولی مالکیها امام جماعت بودن ثابت و همیشگی او را جایز نمی‌دانند و استدلال می‌کنند که اقتداکنندگان ممکن است حرکات و افعال او را متوجه نشوند و موجب بروز اشکالاتی در صحت نماز شود.
بحث دیگر مربوط به سجده واجب هنگام تلاوت و شنیدن برخی آیات قرآن است که برای ناشنوا در چنین حکمی اختلاف است.
دیگر احکام: اتفاق‌نظر هست که کرولال نمی‌تواند تولیت قضاوت را به دست گیرد و اگر ولایت پیدا کرد، عزلش واجب است؛ زیرا با ولایت قضایی او، حقوق مردم ضایع می‌شود. شهادت کر در موارد گفتاری پذیرفته نیست، ولی در مواردی مانند خوردن و زدن، شهادت او پذیرفته می‌شود. اما در مسائل حدود، اقرار ناشنوا برضد خودش پذیرفته نیست؛ زیرا حدود در شبهات جاری نمی‌شود و مورد ناشنوا شبهه‌ناک است. البته در این موارد اختلافات و تفصیلهایی در بین فقیهان سنی هست. در ازدواج و خرید و فروش نیز فقیهان مذاهب اهل سنت دارای دیدگاههایی هستند که در هر موضوع آمده است.
مآخذ:
الموسوعه الفقهیه، الکویت، وزاره الاوقاف و الشئون الإسلامیه، 1983م/1404ق؛ مدخلهای ابکم و اصّم؛ ابن عابدین، مجموعه رسائل، دمشق، 1301ق.
ترجمه و بازنویسی سیف‌الله صرامی  
تاریخ ثبت در بانک 7 دی 1399