| کد | jr-29233 |
|---|---|
| عنوان اول | پاکزاد، محمود |
| عنوان دوم | از خادمان ناشنوایان در ایران |
| نویسنده | محمد حسینی |
| عنوان مجموعه | دانشنامه ناشنوایان (دانا) ـ جلد اول |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | موسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم |
| محل چاپ مجموعه | تهران |
| سال چاپ | 1388شمسی |
| شماره صفحه (از) | 300 |
| شماره صفحه (تا) | 303 |
| زبان | فارسی |
| متن |
پاکزاد، محمود، از خادمان ناشنوایان در ایران. در تهران متولد شد. دیپلم ریاضی را از دبیرستان هدف و دیپلم ادبی را از دبیرستان بامداد گرفت؛ پس از دریافت مدرک کارشناسی از دانشگاه تهران در دوره کارشناسی ارشد علوم اجتماعی موسسه تحقیقات اجتماعی ادامه تحصیل داد. در دوره اشتغال به تحصیل، با دعوت موسسه کلارک، به امریکا رفت و حدود دو سال در رشته آموزش و پرورش و روان‌شناسی کودکان ناشنوا به تحصیل, تحقیق و تدریس پرداخت. پاکزاد از 1334 نخستین قدمهای خدمتی خود را به عنوان کار موقت در مدرسه باغچه‌بان شروع کرد. آن زمان، در صدد تحصیل در رشته‌های فنی و مهندسی و عازم آلمان بود، ولی با دیدن کودکان ناشنوا در مدرسه باغچه‌بان و تشویقهای مرحوم باغچه‌بان، به این کار علاقه‌مند گردید و در همین رشته به خدمت ادامه داد. به دلیل نرفتن به آلمان جهت تحصیل در رشته مهندسی معماری و چون نمی‌خواست به نظام وظیفه برود و ضمناً نمی‌خواست بین تحصیلاتش فاصله بیفتد، مجبور شد تا زمان اعزام به آلمان در رشته ادبیات ادامه تحصیل بدهد. از اینرو پس از قبولی در کنکور، به دانشگاه راه یافت و ادبیات به تحصیل مشغول شد. همچنین موقتاً در آموزش و پرورش به کار مشغول شد و چون منزل وی نزدیک مدرسه باغچه‌بان بود؛ به توصیه رئیس ناحیه آموزش و پرورش به مدرسه باغچه‌بان اعزام گردید. هدف اول پاکزاد خدمت برای مدت کوتاهی در مدرسه باغچه‌بان بود؛ اما آن چنان به این کودکان علاقه‌مند شد که همه روزه به عشق رفتن به مدرسه و بودن در کنار این کودکان، زودتر از خواب بیدار می‌شد؛ زیرا که به قول خودش حضور در بین این کودکان به وی آرامشی عجیب می‌داد. او پس از چند ماه که در مدرسه ناشنوایان به کار مشغول بود، به تدریج فکر رفتن به آلمان در ذهنش کمرنگ‌تر شد و مسافرت خود را به سال بعد موکول کرد. علاقه پاکزاد به کودکان ناشنوا روز به روز بیشتر می‌شد و کوشش او در خدمت به آنان روزافزون بود. مرحوم باغچه‌بان نیز با دیدن علاقه او سعی می‌کرد محیط را برایش مناسب‌تر سازد تا آنجا که پس از مدتی, کلاسی مستقل در اختیارش گذاشت. در مدت تدریس، شاگردان فراوانی را تربیت کرد؛ از جمله آنان‌اند: حسین جلالی که یک بار به ریاست فدراسیون ورزشهای ناشنوایان منصوب شد؛ زکریا رازی و نسرین آذرخشی، برادرزاده شاعر و نویسنده اسم آشنا, رعدی آذرخشی. در سال اول ورود به مدرسه باغچه‌بان, خانم ثمینه باغچه‌بان که پس از فراغت از تحصیل, در مدرسه پدر خود فعالیت می‌کرد، او را به ماندن در مدرسه و ادامه کار با کودکان ناشنوا تشویق نمود و به او پیشنهاد کرد: به جای رفتن به آلمان تحصیلش را در دانشگاه تهران ادامه دهد؛ و بعد از مدتی برای مطالعه و تحقیق در رشته کودکان ناشنوا روانه امریکا شود. او که از کار در کنار کودکان ناشنوا لذت می‌برد این پیشنهاد را پذیرفت و پس از گرفتن مدرک کارشناسی از دانشگاه تهران، در دوره کارشناسی ارشد علوم اجتماعی موسسه تحقیقات اجتماعی ادامه تحصیل داد و پس از مدّتی با دعوت موسسه کلارک به امریکا رفت. فعالیتهای پاکزاد در امریکا به گونه‌ای بود که احترام و تشویق مسئولان موسسه کلارک را به خود جلب کرد. وی در کلارک در موضوعات روش تدریس سخن گفتن به ناشنوایان انگلیسی زبان، تحقیقاتی نمود و مجموعه تحقیق در الفبای زبان انگلیسی و چگونگی تدریس سخن گفتن به کودکان ناشنوای انگلیسی زبان از جمله تحقیقات و پژوهشهای وی از آن دوران است. همچنین درباره مسائل مربوط به ناشنوایان از جمله تاریخِ آموزش و پرورش آنان, چگونگی آموزش سخن گفتن به این گونه کودکان و روابط آنان با جامعه اطراف خود مطالبی گردآوری نمود که بعدها به صورت کتاب دنیایی که سکوت خوانده می‌شد به عنوان نخستین مجموعه تحقیقاتی او به چاپ رسید. روش پاکزاد: او معتقد به شیوه تکلم ناشنوا بود و در ترویج آن کوشش بسیار نمود. همواره بر این نکته تکیه می‌کرد: تا زمانی که زبان سخنگویی در کودکِ ناشنوا استوار نگردیده، به کارگیری و استفاده از اشارات، به سخن گفتن کودک ناشنوا لطمه می‌‌زند و ناشنوای بدون کلام، فردی سرگردان در دنیای شنوایان است. همواره تأکید کرده است که مخالف اشاره نیست، ولی برای سخن گفتن ناشنوا اولویت قائل است و آن را حق مسلم کودک ناشنوا می‌داند. از اینرو روش خاصی را مطرح کرد. شیوه شفاهی‌ـ تکلمی پاکزاد که با توجه به تجارب سالها پیشنهاد گردیده، استفاده از سخن گفتن در آموزش, از بدو تولد تا پایان دوره ابتدائی یعنی دوازده سالگی است. او معتقد است که بنیان زبان در نزد تمامی کودکان در این سنین گذاشته می‌شود و رشد می‌کند؛ و هنر تقلید زبان در چهار سال نخست زندگی کودک, در حد بسیار بالایی است و کودکان در این سنین حتی می‌توانند تا سه زبان را با تلفظِ صحیح، همانند زبان مادری فراگیرند؛ کاری که حتی برای بزرگسالان میسر نیست. بنابراین، باید حداکثر استفاده را از این دوران, برای زبان‌آموزی کودکان ناشنوا نمود و اگر از این فرصت استفاده نشود، خیانتی جبران‌ناپذیر به آنان شده است. پاکزاد همواره بر روش شفاهی یا تکلم تأکید ورزیده است و صدای ناشنوایان را قابل احترام می‌داند. البته زبان اشاره را در مرحله دوم اولویت مطرح کرده است. اساساً مجتمع آموزشی ناشنوایان نیمروز را به همین منظور بنیان نهاد. توسعه آموزش و پرورش ناشنوایی: جبار باغچه‌بان سالها زحمت کشید و رنج برد به این امید که امکان آموزش به ناشنوایان را به مسئولان وقت و جامعه بشناساند؛ پاکزاد نیز با سالها فعّالیت و جدال, توانست انحصار را بشکند و به آموزش و پرورش ناشنوایان و سایر گروه‌های استثنایی نظمی منطقی بدهد و آن را همگانی کند, تا کودکان ناشنوا و استثنایی در تمامی نقاط کشور نیز به آموزش و پرورش خاص خود دسترسی داشته باشند. تا پیش از تشکیل «نیمروز»، آموزش و پرورش ناشنوایان کاملاً انحصاری بود تا آنجا که ادامه تحصیل نیز برای آنان مقدور نبود و در نهایت به خواندن و نوشتن ناشنوایان بسنده می‌شد. نیمروز بنیانی جدید در آموزش و پرورش ناشنوا نهاد و با تأسیس سیکل اول دبیرستان و سپس مراحل بالاتر, راه را برای ورود ناشنوایان به آموزش عالی و دانشگاهها باز کرد. نیمروز، همچنین پیشرو روشی خاص در آموزش ناشنوایان گردید و تکلم آنان را حداقل تا پایان دوازده سالگی یا پایان دوره ابتدایی، اصل و اساس قرار داد و با استفاده از روش شفاهی و آموزش گفتار به ناشنوایان، استفاده از زبان اشاره را فقط پس از شکل‌گیری سخن گفتن در نوآموزِ ناشنوا جایز می‌داند. مسئولیتها: وی برای مربیگری کودکان استثنایی به عنوان شغلی مورد رضایت خداوند اهمیت بسیار قائل است. از این رو نقش مربیان در آموزش و پرورش جامعه ناشنوایی را مهم و نیازمند برنامه‌ریزی و تدبیر می‌داند. به همین دلیل بیشتر عمر خود را در این شغل ماند. مدتی دبیر کل کانون ناشنوایان ایران بود؛ و در ضمن به کارهای تحقیقاتی, نوشتن کتاب, مطالعات علمی, آئین‌نامه‌ها, تهیه خبرنامه و ترجمه مطالب مختلف مشغول بود. او معتقد به گسترش ارتباطات ناشنوایان در سطح جهانی برای تبادل تجارب است، از اینرو با موسسات علمی و آموزشی ناشنوایان در نقاط مختلف جهان همواره در ارتباط بوده است. افزون بر سمِتَهای رسمی که یاد شد, سمتهای غیر رسمی و افتخاری متفاوتی نیز داشته است؛ بعضی از آنها عبارت‌اند از: عضویت هیئت امنای سازمان رفاه نابینایان؛ عضویت هیئت مدیره جمعیت حمایت کودکان کرولال؛ مدیر کل پیشین دفتر کل آموزش و پرورش استثنایی کشور (سازمان آموزش و پرورش استثنائی فعلی)؛ دبیر کل کانون ناشنوایان ایران؛ مشاور عالی پیشین فدراسیون ورزشهای ناشنوایان کشور؛ عضو هیئت مدیره سازمانهای رفاه ناشنوایان و نابینایان؛ عضو هیئت علمی تدوین چارچوب آیین‌نامه تشکیل دفتر کل آموزش و پرورش استثنایی کشور و مرکز تربیت معلم استثنایی. اخیراً با کمک شماری از اولیای ناشنوایان و برخی همکاران از جمله خانمها شهبازیان و نوع‌پرست، جمعیت اولیای ناشنوایان را که از ضروریات زمان است بنیان نهاد. به عنوان استاد دانشگاه، در مراکز تربیت معلم و برخی دانشگاهها به صورت پاره‌وقت تدریس داشته است. در جایگاه بین‌المللی نیز، نماینده تخصصی سازمان جهانی ناشنوایان در ایران و عضو انجمن دانش‌آموختگان موسسه کلارک نیز هست. در 29 اکتبر 1994 از سوی دانشگاه آنتورپن برای همکاری در زمینه شناخت ژِن ناشنوایی، دعوت شده است. او در سالهای بازنشستگی هم با آموزش استثنایی همکاری داشته و هر زمان که از او تقاضا شده و فرصت داشته است در برنامه‌ریزی گروه‌های مختلف استثنایی از جمله تیزهوشان نیز با متخصصان و صاحب‌نظران همکاری کرده است. در 1344 با همکاری شماری از دوستانش به تأسیس مجتمع آموزشی ناشنوایان نیمروز اقدام کرد و تا 1355 سرپرستی آن مجتمع را هم به عهده داشت. سپس در سِمت مدیر کلی دفتر آموزش کودکان و دانش‌آموزان استثنایی به کار مشغول شد. تا زمان بازنشستگی که به خواست خود انجام گرفت، در این سمت مشغول بود. بنابراین تمام دوران خدمت خود را از ابتدای استخدام تا بازنشستگی، با کودکان استثنایی بود. فعالیتهای پژوهشی: پاکزاد بر اساس تجاربهای علمی کشورهای پیشرفته و نیازهای ملی به بررسی مشکلات ناشنوایان پرداخت و تحقیقات خود را در قالب کتاب و مقاله منتشر کرد. برخی از این کتابها با استقبال مواجه شد. عناوین مهم‌ترین کارهای او عبارت‌اند از: هیاهو در دنیای سکوت، کودکان استثنایی، تحقیق در الفبای زبان فارسی، چگونگی آموزش گفتار به کودکان ناشنوای فارسی زبان، کلید زبان فارسی؛ مجموعه آموزشی علوم و ریاضی به کودکان ناشنوا؛ تاریخ تعلیم و تربیت کودکان ناشنوا در ایران و جهان؛ کلید زبان انگلیسی؛ تعلیم گفتار به ناشنوایان انگلیسی زبان. در بین کتابهای پاکزاد، هیاهو در دنیای سکوت توجه مربیانِ مراکز ناشنوایان را به خود جلب کرده است. این کتاب چند بار از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد به چاپ رسیده و دارای مطالبی درباره چگونگی تدریس به کودکان ناشنوا است. بسیاری از دانشجویان دانشگاهها, مربیان، استادان, اولیای کودکان ناشنوا و محققان در رشته آموزش و پرورش ناشنوایان از این کتاب به عنوان منبع و مرجعی سودمند استفاده کرده‌اند. مآخذ: تعلیم و تربیت استثنائی, مهر 1374. ص 56-58؛ جزوات کانون ناشنوایان ایران؛ خبرنامه کانون ناشنوایان ایران، پاییز 1377؛ اطلاعات شخصی محمود پاکزاد. محمد حسینی |
| تاریخ ثبت در بانک | 30 اردیبهشت 1399 |