| کد | jr-28958 |
|---|---|
| عنوان اول | باغچه‌بان، جبار (عسکرزاده) |
| عنوان دوم | از پیشگامان فرهنگ و ادبیات کودکان، مبدع روش آموزش ناشنوایان در ایران و پایه‌گذار آموزش و پرورش پیش‌دبستانی |
| نویسنده | محمد نوری |
| عنوان مجموعه | دانشنامه ناشنوایان (دانا) ـ جلد اول |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | موسسه فرهنگی هنری فرجام جام جم |
| محل چاپ مجموعه | تهران |
| سال چاپ | 1388شمسی |
| شماره صفحه (از) | 212 |
| شماره صفحه (تا) | 218 |
| زبان | فارسی |
| متن |
باغچه‌بان، جبار (عسکرزاده)، از پیشگامان فرهنگ و ادبیات کودکان، مبدع روش آموزش ناشنوایان در ایران و پایه‌گذار آموزش و پرورش پیش‌دبستانی. در 1264ش. در ایروان، از ایالات قفقاز، به دنیا آمد. پدر بزرگش از اهالی تبریز بودند. پدرش قناد، معمار و مجسمه‌ساز بود و در نقل داستانهای کهن و اشعار شاهنامه, تبحر داشت و مادربزرگش، بنفشه، زنی باکفایت، طبیب محل و شاعر بود. این دو، نقش مهمی در پرورش استعدادهای هنری و خلاقیت جبار داشتند. تحصیلات جبار به شیوه سنتی و مکتبخانه‌ای بود. او در پانزده سالگی مجبور به ترک تحصیل شد و به حرفه‌های پدرش روی آورد. در 1284 به دلیل درگیریهای مذهبی، به زندان افتاد. در آنجا، هفته‌نامه ملانهیب و سپس ملاباشی را منتشر می‌کرد و به کمک هم‌بندش برای فروش به خارج از زندان می‌فرستاد. زندان, در افکار و معتقدات او تغییرات بنیادی پدید آورد و از آن پس، با عشق به آرمان صلح و انسان‌دوستی، فعالانه, وارد زندگی فرهنگی و اجتماعی شد. باغچه‌بان, آموزش و پرورش زنان و کودکان را مهم می‌شمرد و به رغم مخاطرات موجود، پنهانی به تدریس سرِخانه دختران می‌پرداخت. از نخستین آثار او برای کودکان، داستانهای منظوم قیزیللی یاپراق (برگ زراندود) و بایرامچلیق (مژده‌رسانی عید) است. این آثار با نام جبار عسکرزاده، متخلص به «عاجز»، در 1290ش در ایروان, چاپ شد. وی در این دوران، با نوشتن مقالات و سرودن اشعار، همکاری خود را با روزنامه فکاهی ملانصرالدین, آغاز کرد و در 1291ش به انتشار هفته‌نامه فکاهی لک‌لک در ایروان پرداخت. با آغاز جنگ جهانی اول و کشمکشهای خونین میان مسلمانان و ارامنه، وی ناگزیر به ترکیه مهاجرت کرد. در آنجا، نخست تحویلدار و سپس فرماندار شهر ایگدیر شد؛ ولی چندی بعد, ناگزیر به قفقاز بازگشت. وی در 1297 در شهر نوراشین، از توابع ایالت ایروان، مدرسه‌ای تأسیس کرد که به علت آشفتگی اوضاع, دیری نپایید. باغچه‌بان در سال 1298 بر اثر شدت گرفتن خونریزیها در قفقاز، با خانواده خود به ایران آمد. باغچه‌بان, خدمات فرهنگی خود را به عنوان معلم کلاس اول، در مدرسه احمدیه مرند, آغاز کرد و دیری نگذشت که شیوه کار و پیشرفت شاگردانش جلب توجه کرد. نخستین اثر او در ایران، نمایشنامه «خُُرخُر» است که برای شاگردانش نوشت و در مدرسه اجرا کرد. در این زمان، امتیاز تأسیس یک دبستان دخترانه را گرفت، ولی به سبب مخالفتهای متعصبان، موفق به افتتاح آن نشد. وی در 1299 به دلیل حُسن شهرتش، با دعوت رئیس فرهنگ آذربایجان، به تبریز رفت و در آنجا به کار خود ادامه داد. در این زمان، با روش تازه خویش، تدوین کتاب سال اول را برای کودکان آغاز کرد. باغچه‌بان, برای تدریس مواد گوناگون درسی، وسایل دیداری و شنیداری ساخت و کتاب الفبای آسان را برای تدریس فارسی به ترک‌زبانان بزرگسال نوشت. وی با همکاری همسر و همکارش، صفیه میربابایی، موفق به تدریس دختران در کلاسهای مخصوص شد. وی در این زمان، جمعیت حمایت از معلمان و جمعیت تئاتر را تأسیس کرد و نمایشنامه‌هایی انتقادی، از جمله «حیات معلمین و اِرکک خالاقیزی» (خاله قزی نر) را نوشت. باغچه‌بان, در 1303 بنا به پیشنهاد رئیس فرهنگ آذربایجان، کودکستانی به نام «باغچه اطفال» در تبریز تأسیس کرد و نام خانوادگی خود را از عسکرزاده به باغچه‌بان تغییر داد. وی برای کودکان، بازیها، کاردستیهای جدید، تزیینات و صورتکهای گوناگون ساخت و شعر سرود و نمایشنامه نوشت و به یاری همسرش، که با موسیقی آشنا بود، در کودکستان, نمایشهای آهنگین اجرا کرد. باغچه‌بان, در 1305 با توجه به حالات یک کودک ناشنوا در «باغچه اطفال», به فکر تدریس به ناشنوایان افتاد و کار تدریس به کرولالها را با آموزش به سه پسر ناشنوا آغاز کرد. باغچه‌بان در آموزش ناشنوایان, هیچ گونه تجربه قبلی یا دسترسی به کتاب یا مقالاتی در این باره نداشت. او در پرتو تجربه شخصی، به نقش مهم حس باصره و لامسه در آموزش زبان به ناشنوایان پی برد. او صداهای زبان فارسی را به دو دسته حنجره‌ای (واکدار) و تنفسی (بیواک) و هر یک از این دو گروه را به ممتد و غیرممتد, تقسیم کرد. وی «الفبای دستی گویا» را، که در نوع خود در جهان بی‌نظیر است، بر پایه ویژگی صداها و شکل حروف ابداع کرد. در این الفبا، بر خلاف بعضی الفباهای دستی دیگر، از یک دست استفاده می‌شود. این نشانهای دستی، ضمن اینکه کمک به لب‌خوانی است، وسیله‌ای برای تعلیم و اصلاح تلفظ نیز هست. باغچه‌بان به رغم خدمات فرهنگی‌اش، مجبور به ترک تبریز شد و در سال 1306 به دعوت رئیس فرهنگ فارس به شیراز رفت و در همان سال، کودکستان شیراز را تأسیس کرد و به نوشتن شعر، چیستان و نمایشنامه‌های گوناگون پرداخت. از آن میان، مجموعه شعر زندگی کودکان و نمایشنامه «گرگ و چوپان» را در سال 1308 و نمایشنامه «پیر و ترب و خانم خزوک» را در 1311 به صورت مصور چاپ کرد و وسایل و بازیهای گوناگونی برای پرورش حافظه، حواس و اندامهای تکلم ساخت. برنامه کودکستان او شامل ورزش، گردش در کوه و صحرا، تمرین رختشویی، تعلیم بنّایی، خشت‌زنی، مجسمه‌سازی، کار بافتنی، آداب معاشرت و... بود. در همین زمان، کار تئاتر را نیز ادامه داد و با همکاری نصرالله شادروان، چندین نمایشنامه انتقادی را روی صحنه برد. از این رو می‌توان گفت کار باغچه‌بان, دهه اول قرن چهاردهم, در کشور ما از نظر چگونگی آغاز آموزش و پرورش ابتدایی, آموزش کودکان استثنایی و ایجاد فرهنگ و ادبیات کودکان, برجستگی چشمگیری داشته است. باغچه‌بان در پایان 1311 به تهران آمد. او قصد داشت موسسه‌ای برای پژوهشهای روان‌شناسی و تربیتی تأسیس کند که به دلیل نداشتن پشتیبانی مادی و معنوی از آن منصرف شد. در این ایام، ناگزیر مدت کوتاهی در یک کارخانه سیگارپیچی مشغول به کار شد. در آذر 1312 باغچه‌بان با چاپ اعلانی در روزنامه اطلاعات درباره آموزش ناشنوایان، نخستین کلاس ناشنوایان را در مطب دوستش، با یک شاگرد دایر کرد. شمار شاگردان به تدریج به پنج تن افزایش یافت. در پایان سال تحصیلی، وزارت فرهنگ، با احساس رضایت از نتیجه آموزش ناشنوایان، بودجه ماهیانه‌ای به مبلغ چهل تومان برای دبستان مقرر داشت و دبستان کرولالها رسماً آغاز به کار کرد. باغچه‌بان در همان سال، تلفن گنگ یا سمعک استخوانی را اختراع کرد و به ثبت رسانید. این سمعک، وسیله انتقال صوت از طریق دندان به مرکز شنوایی است. در 1314 وزارت فرهنگ دستور تعلیم الفبای او را منتشر کرد که امروز نیز از روش پیشنهادی باغچه‌بان در کلاسهای دبستانی و بزرگسالان استفاده می‌شود. در 1322 با کمک افراد خیر، جمعیت حمایت کودکان کرولال و کور را در تهران تأسیس کرد که در تیر 1323 به ثبت رسید و بعدها کلمه کور از عنوان آن حذف شد. در بهمن همین سال، ماهنامه زبان را منتشر کرد و در آن، روش تازه خویش را در اختیار آموزگاران کلاس اول گذاشت. او در همین سال، کتابهای اول دبستان و کتاب سرباز را با روشی تازه منتشر کرد. در اسفند 1328 به کوشش باغچه‌بان اساسنامه و برنامه کامل و دقیق تحصیلات پنج ساله ناشنوایان برای آموزش زبان و مهارت شغلی، که روش شفاهی توأم با الفبای دستی گویا بود، تهیه و به تصویب رسید. او در 1330 کانون کرولالها را پایه‌گذاری کرد. در 1332 نخستین کلاس تربیت معلم ناشنوایان را با همکاری دانشسرای مقدماتی، در آموزشگاه خود تأسیس کرد و بدین ترتیب، نخستین گام در تربیت رسمی معلمان کودکان استثنایی برداشته شد. در 1343 کتاب حساب را برای کودکان ناشنوا و روش آموزش کرولالها را بری آموزگاران نوشت. در کتاب اخیر، ضمن توضیح آواهای زبان فارسی و روش آموزش تلفظ و لب‌خوانی، اصول زبان مصور را به تفصیل شرح داده است. زبان مصور، مجموعه علایم بصری است که با استفاده از آن می‌توان ساختار زبان را به ناشنوایان آموخت. در همین زمان، «گاهنامه» را ساخت که وسیله‌ای بصری برای آموختن چگونگی بلند و کوتاه شدن روزهاست. آموزشگاه باغچه‌بان در زمان حیات وی، از هر نظر گسترده و مجهز شد. با اجرای برنامه تربیت معلم ناشنوایان، مدارس و کلاسهای ویژه و هنرستانها و خدمات ویژه، از جمله دوره‌های تربیت رابط ناشنوایان، در تهران و شهرستانها تأسیس شد و ناشنوایان به مراکز آموزش عالی راه یافتند. باغچه‌بان در اواخر عمر، «جمعیت سلام» یا «گرامیداشت» را با نیت تشویق مردم به تجلیل از نیکوکاران در زمان حیاتشان، تأسیس کرد و جزوه آدمی اصیل را در این باره منتشر ساخت. از کتابهای شعر و نمایشنامه و داستانهای کودکانه باغچه‌بان به زبان فارسی، نُه اثر به چاپ رسیده است. از جمله آثار چاپ نشده او در این حوزه، نمایشنامه آهنگین مجادله دو پری است. همچنین در روشهای تدریس خواندن، نوشتن و آموزش ناشنوایان، سیزده اثر وی منتشر شده است. آثار او به زبان ترکی، دوازده کتاب است که از آن میان، ترجمه رباعیات خیام، به نام رباعیات آذری خیام، ارزش خاصی دارد. رباعیات باغچه‌بان، که در 1337 به چاپ رسید، آیینه افکار و فلسفه زندگی اوست. باغچه‌بان در چهارم آذرماه 1345 درگذشت. ثمینه باغچه‌بان خدمات آموزشی ناشنوایان بر اثر تلاشهای پیگیر باغچه‌بان، آموزش و پرورش ناشنوایان که به همت او در 1305ش. در شهرهای تبریز آغاز شده بود، ریشه گرفت؛ آموزشگاه ناشنوایان باغچه‌بان گسترش یافت و برنامه‌های تربیت معلم ناشنوایان که یکی از بزرگ‌ترین آرزوهایش بود، رسمیت و توسعه یافته است. از این رو، همه شاگردان ناشنوای باغچه‌بان، در روز چهارم آذر ماه برای بزرگداشت و تجلیل از این پدر مهربان و معلم یگانه، بر مزار او می‌روند و با نثار گل و یاد خدمات و محبتهایش، از او قدردانی می‌کنند. باغچه‌بان در طول حیات، با تلاش فراوان توانست امور آموزشی و پرورشی ناشنوایان را بنیان‌گذاری و نهادینه کند و روش ویژه‌ای ابداع کند. او معتقد بود چون زبان مجموعه‌ای از علامتهای شنیداری است، نمی‌تواند برای یک فرد ناشنوا بدون یاری نشانه‌های دیداری قابل فهم باشد. همچنین از آنجا که صدای ناشنوا فاقد آهنگ و وزن و در نتیجه غیر طبیعی است، برای شنوایان، گفتار ناشنوا بدون یاری نشانه‌های بصری قابل فهم نیست؛ بنابراین لازم است که از تمام امکانات موجود برای رفع مشکل زبان آموزی و گفتارخوانی استفاده شود. جالب این است که این نظر باغچه‌بان شباهت بسیاری با فلسفه روش «ارتباط کلی» دارد که اکنون متداول‌ترین و پرطرفدارترین روش در دنیاست. راهی که مربیان ناشنوایان در کشورهای دیگر در بیست سال اخیر در آن گام نهاده‌اند، باغچه‌بان پنجاه سال پیش در ایران پیموده بود. آری، باغچه‌بان بدون آگاهی از تحقیقات و تجارب دانشمندان اروپایی و امریکایی و فقط در اثر دقت و تجربه، روش ابداعی خود را ایجاد کرد که خود درباره آن می‌گوید: از چشم برای دیدن چهره صورت/ با دست هنر آینه‌ای ساخته‌ام. متأسفانه ده سال پس از مرگ باغچه‌بان، سطح آموزش ناشنوایان دچار اُفت و دستخوش تغییرات شدید ناشی از دخالت و نظریات شخصی و غیر منطقی مسئولان آموزشی آن زمان شد و روش شفاهی یا لب‌خوانی، جایگزین روش باغچه‌بان گردید و زبان اشاره که به حقیقت، زبان اول هر کودک ناشنواست، از سیستم آموزشی ناشنوایان ایران حذف شد. روش شفاهی یا لب‌خوانی، که امروزه در مدارس استثنایی ما متداول است، مشکلات خاصی برای ناشنوایان ایجاد می‌کند؛ چرا که بسیاری از حروف و کلمات بر روی لبها تلفظ نمی‌شوند و بنابراین لب‌خوانی مهارت ویژه‌ای می‌خواهد و به دقت بصری و ذهنی بسیاری نیاز دارد. افزون بر آن، استعداد لب‌خوانی در کودکان ناشنوا یکسان نیست؛ و به همین دلیل، مهارت در لب‌خوانی تنها برای معدودی از ناشنوایان با استعداد دست‌یافتنی است و بیش از هشتاد درصد بقیه ناشنوایان که استعداد کافی برای لب‌خوانی ندارند، قربانی این سیستم ظالمانه آموزشی می‌شوند. اما اگر آموزش لب‌خوانی همراه با زبان اشاره (که روش ارتباط کلی نام دارد) تدریس شود، به درک مفاهیم درسی ناشنوا کمک بسیاری خواهد کرد. مزایای روش ارتباط کلی، با تحقیقات علمی و جامع در کشورهای پیشرفته ثابت شده است. از سوی دیگر، تصویب قطعنامه‌ای مهم در حمایت از زبان اشاره و حقوق اولیه هر کودک ناشنوا در سازمان ملل (1994) و یونسکو و فدراسیون جهانی ناشنوایان (1995) نشان‌دهنده محکومیت روش ظالمانه لب‌خوانی است. آری، اشاره و تکلم، مکمل یکدیگرند و گویی حرکات، جزء ذاتی و ضروری ارتباط هستند و بدون آن، ارتباط برقرار نمی‌گردد. برای اینکه بتوان تا حد امکان، در انتخاب روش آموزشی از اشتباه پرهیز کرد، لازم است ناشنوایان را از دیدگاههای گوناگون، به گروههای مختلف تقسیم کرد و با توجه به ویژگیهای فردی، خانوادگی و امکانات آموزشی آنان، بی‌هیچ تعصب و با واقع‌بینی کامل، روشی را که عملاً می‌تواند برای آن شخص یا گروه سودمند باشد، اختیار کرد. باغچه‌بان روش آموزشی خود را بر اصول و ضوابط زیر مبتنی ساخته بود: 1. تقسیم ناشنوایان از نظر میزان باقی‌مانده شنوایی به گروه نیمه شنوایان، ناشنوایان شدید، ناشنوایان مطلق و برنامه‌ریزی ویژه برای هر دسته؛ 2. تقسیم آنان از نظر هوش و قوای فکری به گروه تیزهوش، هوش طبیعی، کم‌هوش و تدبیر برای هر دسته؛ 3. از نظر زمان وقوع ناشنوایی. اما متأسفانه، امروزه بدون توجه به گوناگونی استعداد کودکان ناشنوا، آنان را به طور یکسان در حوزه آموزش روش لب‌خوانی قرار می‌دهند. باغچه‌بان به ناشنوایان شخصیت بخشید و به آنان آموخت که روی پای خود بایستند؛ مستقل باشند، دنیای تاریک و سکوت خود را بشکنند و درد دل خود را بازگو کنند. امید است تجارب باغچه‌بان و دیگر پیروان او تداوم یابد. روزبه قهرمان کتاب‌شناسی جبار باغچه‌بان آثار جبار باغچه‌بان دارای اهمیت و جایگاه تأثیرگذاری در فرهنگ ناشنوایی است. غیر از آثار باغچه‌بان، کتابها و مقالات درباره او نیز فهرست شده تا پژوهشگران به آسانی به اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا کنند. کتابهای باغچه‌بان: اساسنامه جمعیت حمایت کودکان کرولال و کور، بی‌جا، بی‌نا, 1339؛ اساسنامه دبستانهای کرولال تهران، تهران، وزارت فرهنگ, 1338؛ اسرار تعلیم و تربیت یا اصول تعلیم الفبا، تهران، علمی, 1327؛ الفبا، تصویرگر لیلی تقی‌پور، تهران، علمی, مجلس, 1327؛ الفبای آسان، تبریز، کتابخانه خورشید, 1304 ش؛ الفبای خودآموز برای سالمندان، تهران، علمی, 1326؛ الفبای باغچه‌بان، تهران، وزارت فرهنگ, 1329؛ الفبای سربازان، تهران، چاپخانه بانک ملی ایران, 1334؛ بابا برفی، نقاشی آلن بایاش، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان, 1352؛ بابا برفی صفحه گرامافون، موسیقی از احمد پژمان، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان, 1351؛ بابا برفی فارسی‌ـ عربی، نقاشی از آلن بایاش، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان, 1363؛ بادکنک تصویرگر لیلی تقی‌پور، تهران، بی‌نا, 1324؛ برنامه یک ساله آموزگار در کلاس اول، تهران، وزارت فرهنگ, 1329؛ پروانه نین کتابی، ناغلیدان پای, تهران، بی‌نا, 1326؛ پیر و ترب, اتفاق، به کوشش میرزا مصطفی اسدالله خوانساری، شیراز، مطبعه سعادت, 1311؛ جوجه من برای کودکان ناشنوا، تنظیم ثمینه باغچه‌بان، دانشگاه آزاد ایران, 1358؛ حساب, تهران، بی‌نا, 1344؛ خانم خزوک نمایشنامه، شیراز، مطبعه سعادت, 1311؛ خرخر نمایشنامه، مرند، بی‌نا, 1329؛ درخت مروارید، تهران، علمی, 1337؛ دستور تعلیم الفبا، وزارت فرهنگ, مهر, 1314؛ رباعیات آذری خیام، ترجمه جبار باغچه‌بان، تهران، بی‌نا, 1334؛ رباعیات باغچه‌بان، تهران، بی‌نا, 1334؛ روش آموزش کرولالها, تهران، بی‌نا,1343؛ زندگی کودکان، برای کودکستانها و مطالعه اطفال ابتدایی، شیراز، مطبعه سعادت، 1308؛ زندگینامه جبار باغچه‌بان, بنیانگذار آموزش ناشنوایان در ایران به قلم خودش، تهران، مرکز نشر سپهر, 1356؛ عروسان کوه، تصویرگر لیلی تقی‌پور، بی‌جا، بی‌نا, بی‌تا؛ علم آموزش، برای دانشسراهای مقدماتی پسران و دختران، تهران، علمی, 1330؛ کتاب اول ابتدایی، تهران، علمی, 1330؛ کتاب اول ابتدایی، بی‌جا، بنگاه مطبوعاتی سعادت, 1335؛ گرگ و چوپان، برای نمایش در کودکستانها و قرائت شاگردان مبتدی، شیراز، مطبعه سعادت, 1308؛ مجادله دو پری نمایشنامه، شیراز، بی‌نا, 1307؛ من هم در دنیا آرزو دارم، بی‌جا، بی‌نا, بی‌تا. مقاله‌های باغچه‌بان: انتقاد بر کتاب الفبا: انتقاد چهارم در چگونگی شکلها، آموزش و پرورش, ش 3-4 (خرداد و تیر 1320): 73-74؛ ش 7-8 (مهر و آبان 1320)، 44-68؛ پیام به آقای صدیق وزیر فرهنگ. زبان, س1, ش1 (بهمن 1323): 15-21؛ خانم خزوک یا انتخاب رفیق، سپیده فردا, س2, ش9 (دی 1333): 43-48؛ درک و تشخیص خواص عمل در پرورش روح، آموزش و پرورش, س 12, ش 6-5 (مرداد- مهر 1321)، 79-94؛ ش 8-11 (آبان- بهمن 1321)، 75-77؛ مأخذهای علمی متد من, انواع حافظه و فهم، سپیده فردا, ش 7-8 (فروردین 1336)، 46-48؛ ماده تاریخی از انحلال کودکستان شیراز، زبان, س 2, ش 12 (فروردین 1325)، 17؛ متد باغچه‌بان و مأخذهای قوانین علمی آن، سپیده فردا, ش 9 (دی‌ماه 1339). دست نوشته‌های چاپ نشده باغچه‌بان: آدمی اصیل و مقیاس واحد آدمی، (جزوه چاپی)؛ اشعار کودکانه, اشعار اجتماعی؛ الفبای گویای باغچه‌بان، (کارت تصویری)؛ برنامه کار باغچه اطفال و کودکستان شیراز، (تایپ نشده)؛ پری عیش و پری زحمت، شیراز، 1310، (چاپ نشده)؛ دختر خاله (گل صنم)، تبریز، 1306؛ دستور بازیچه دانش، 1312؛ ده سروده کودکستانی، با آهنگهای گردآوری شده توسط ثمین باغچه‌بان، 1305 تا 1310 شیراز؛ جهانگیر لیک نمایشی یا خود تیمورلنگ یا ببر پرده وحشت لی فاجعه (نمایشنامه)؛ رب‌النوع سعادت (نمایشنامه)، با همکاری نصرالله قوامی، شیراز، 1306-1311؛ شیخ شامل نهضتیندن (نمایشنامه)، تبریز, 1303-1305؛ شیر و باغبان، شیراز؛ عشق بی‌ناموس یا خود خائنه گادین (نمایشنامه)، تبریز، 1317؛ عید قربان (شعر)؛ فداکار معلم (نمایشنامه)، تبریز، 1300؛ فعالیتهای کودکستان تبریز. انتشار نشریه: باغچه‌بان فعالیت روزنامه‌نگاری هم داشت و چند نشریه را تأسیس و اداره کرد و با چند نشریه همکاری داشت؛ مجله فکاهی لک‌لک، تأسیس در 1291؛ مجله هفتگی زبان, تأسیس بهمن 1323؛ عنوان دیگر این مجله زبان آموزگار بود. آثار درباره باغچه‌بان (کتاب، مقاله در مجموعه‌ها, دستنویس): اصلانی, محمدرضا، با زبان محبت، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی, حوزه هنری, 1373؛ باغچه‌بان, ثمین، بخشی از نامه ثمین باغچه‌بان درباره سرودهای کودکستانی جبار باغچه‌بان (دستنویس)؛ باغچه‌بان, ثمین، چهره‌هایی از پدرم، استانبول، 1381, دستنویس؛ باغچه‌بان, ثمینه، «جبار باغچه‌بان», دانشنامه جهان اسلام, جلد اول؛ باغچه‌بان, جبار, زندگینامه خودنگاشت، تهران، نشر سپهر, 1356؛ درباره جبار باغچه‌بان, اثر آفرینان, جلد دوم؛ خسروشاهی, جلال، «جبار باغچه‌بان», دایره‌المعارف بزرگ اسلامی, جلد یازدهم؛ طاهباز, سیروس، «جبار باغچه‌بان», فرهنگنامه کودکان و نوجوانان, جلد ششم؛ قنبری, امید, زندگینامه آموزگار و نویسنده بزرگ کودکان جبار باغچه‌بان, تهران, انجمن آثار و مفاخر فرهنگی, 1381؛ کیانوش, محمود، ادبیات کودکان ایران، لندن، 1990؛ گزارش تأسیس دبستان کرولالهای باغچه‌بان شماره دو، 1347, تهران، جمعیت حمایت کودکان کرولال, 1348؛ محمدی, فهیمه, احوال و دیدگاه جبار باغچه‌بان، تهران، پژوهشکده کودکان استثنایی، 1380؛ مجموعه آموزشی باغچه‌بان وابسته به جمعیت حمایت کودکان کرولال, تأسیس 1312, تهران، جمعیت جمایت کودکان کرولال, روابط عمومی, 1356؛ یوسفی, محمدرضا، باغچه‌بان, تهران، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش, دفتر انتشارات کمک آموزش, 1380. آثار درباره باغچه‌بان (مقالات نشریات): «با زبان محبت»، نوشته محمدرضا اصلانی، کیهان بچه‌ها, س 33, ش 563، 22 آبان 1369، 10- 16؛ «باغچه‌بان, زبان گویای خاموشان», نوشته ابراهیم ابراهیمیان، اطلاعات، 1 مرداد 1374، ص 3, 7, 11؛ «باغچه‌بان کاشف دنیای ناشنوایان ایران»، نوشته مجتبی کاشانی، مجله یاوارن فرهنگی, ش 16، زمستان 1375؛ «باغچه‌بان و خاطره‌هایش»، نوشته ابراهیم ابراهیمیان گرفستانی، اطلاعات 23، اسفند 1372؛ «بنیانگذار آموزش و پرورش ناشنوایان, روزنامه‌نگار بود»، نوشته ثمینه باغچه‌بان، همشهری، 20 اسفند 1373؛ «بهروز آغاز کرد یا باغچه‌بان»، نوشته محمدرضا بیگدلی، تعلیم و تربیت استثنایی, ش 8، زمستان 1375، ص 2-3, 42-46؛ «به یاد جبار باغچه‌بان که خورشید خاموشان بود»، نوشته ابراهیم ابراهیمیان گرفستانی، اطلاعات، 19 اردیبهشت 1372؛ «جبار باغچه‌بان»، یغما، س 19، ش 19, آذر 1345، ص 405؛ «جبار باغچه‌بان، هزار قصه»، ش 104، ویژه نوروز 1369، ص 14-15؛ «جبار باغچه‌بان شمعی که هرگز خاموش نمی‌شود»، قدس، 12 آذر 1376، ص 7- 37؛ «جبار باغچه‌بان و کودکان»، نوشته محمود احیایی، آرمان, ش 8 و 9، دی 1369، ص 58- 60؛ «جبار باغچه‌بان و مجله زبان»، نوشته ثمینه باغچه‌بان، مجله پر, ش 110، اسفند 1373؛ «خورشید خاموشان, جبار باغچه‌بان»، نوشته احمد امیدوار، مجله استثنایی, ش 6، اسفند 1374؛ «در سیرت یک مربی»، رشد آموزش راهنمایی تحصیلی, س 5, ش 16، بهار 1377، ص 337؛ «حاصل یک فداکاری مداوم، کودکان کرولال در مدت سه ماه خواندن و نوشتن را می‌آموزند»، سپیده فردا, ش 7 و8 فروردین 1336، ص 137؛ «سنت و نوآوری در ادبیات کودکان»، نوشته غلامرضا امامی، نشریه آموزشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان, ش 2، مهر 1359، ص 3-6؛ «گزارش از کتابخانه‌های کودک باغچه‌بان», کتابخانه, ش 9؛ «کانون پرورش فکری در خیابان وحیدیه, مقایسه دو کتابخانه کانون و کتابخانه خیام»، بریده جراید؛ «مردی با اندیشه‌اش نغمه زندگی را به قلم آورد»، خرداد، 4 آذر 1378، ص 4؛ «معلم بزرگ جهانیان سکوت و خاموشی», نوشته صمد آل رسول، اطلاعات، 29 آذر 1371؛ «نگاهی به روش ترکیبی در سوادآموزی»، نوشته علی اصغر کاکو جویباری، رشد معلم, ص 12, ش 1، مهر 1372، ص 3-7, 52-56؛ «یادمان: شوشانیک خانزادی مربی پرتلاش کودکان»، نوشته آرسینه مار، دیروسیان، نامه مربی, ش 9، پاییز 1377؛ «یادی از باغچه‌بان»، نوشته علی اصغر کاکو جویباری، غنچه, ش 2، اسفند 1370، ص 10-16؛ «یادی از معلم دنیای سکوت، جبار باغچه‌بان»، نوشته ابراهیم ابراهیمیان گرفستانی، جمهوری اسلامی، 7 آذر 1369، ص 9. مآخذ: باغچه‌بان، ثمینه، بهره ناشنوایان، تهران، امیرکبیر، بی‌تا؛ دانشنامه جهان اسلام، ج1، مدخل باغچه‌بان؛ پاکزاد، محمود، هیاهو در دنیای سکوت، تهران، 1374؛ دانشنامه جهان اسلام، ج 1، ص 605-607؛ زندگینامه آموزگار و نویسنده بزرگ کودکان جبار باغچه‌بان, تهران, انجمن آثار و مفاخر فرهنگی, 1378, ص 132-142؛ شکوری، ابولفضل، فرهنگ رجال و مشاهیر تاریخ معاصر ایران، قم، عالمه، 1377؛ لطیفی‌نیا، مهشید، ناشنوایان و باغچه‌بان، گنجینه اسناد، سال سوم، شماره 10 تا 11، تابستان و پاییز 1372، ص 87-91؛ محمدهادی، و زهره قابینی, تاریخ ادبیات کودکان ایران, تهران, نشر چیستا, 1383, ج 6, ص 633؛ وقاینی، زهره، تاریخ ادبیات کودکان ایران، تهران، نشر چیستا، 1382؛ یوسفی، محمدرضا، باغچه‌بان، تهران، دفتر انتشارات کمک آموزشی، 1380. محمد نوری |
| تاریخ ثبت در بانک | 28 اردیبهشت 1399 |