| کد | jr-23650 |
|---|---|
| عنوان اول | جنگ شیمیایی |
| عنوان دوم | Chemical warfare |
| عنوان مجموعه | دانشنامه دانش‌گستر، ج6 |
| نوع | کاغذی |
| شماره صفحه (از) | 657 |
| شماره صفحه (تا) | 659 |
| زبان | فارسی |
| متن |
استفاده از مواد مایع، جامد یا گاز شیمیایی به منظور گذاشتن تأثیری سمی در انسان‌ها، حیوانات یا گیاهان است. این مواد موجب معلولیت و آسیب در جسم و روح می‌شود. جنگ همراه با جنگ میکروبی، بر طبق پروتکل ژنو در 1925 ممنوع سد و سازمان ملل متحد نیز در 1989 رأی به ممنوعیت آن داد. آمریکا و شوروی در ژوئن 1990 توافق کردند که هر دو طرف میزان ذخایر شیمیایی خود را تا 2002 به 5 هزار تُن کاهش دهند. آمریکا گازهای اعصاب جدید از نوع سلاح‌های ترکیبی را جانشین آن کرد. در 1993 بیش از 120 کشور جهان از جمله آمریکا و فدراسیون روسیه پیمان منع تولید، ذخیره‌سازی، و استفاده از سلاح‌های شیمیایی را امضا کردند. اما این قرارداد تا 1997، که پارلمان روسیه آن را امضا کرد، به مرحله اجرا در نیامد. در جنگ جهانی اول گازها برای نخستین بار جایگزینی برای مواد انفجاری در گلوله‌های توپ شدند. نخست آلمانی‌ها در فوریه 1915 در میدان جنگ «بولیموف» از آن استفاده کردند. این تلاش بی‌نتیجه بود. بعدها از گاز کلر فشرده در کپسول که باد آن را به سَمت سنگرها دشمن می‌برد با موفقیت درخور توجهی در آوریل 1915 در ایپر بلژیک استفاده شد. مواد شیمیایی که در جنگ شیمیایی استفاده می‌شود، عبارت‌اند از: گازهای اشک‌آور: مانند گاز «سی‌اس»، که برای فرو نشاندن آشوب‌ها به کار می‌رود، بر چشم و ریه اثر می‌کند و سبب کوری موقت می‌شود. گازهای اعصاب: اورگانو فسفروس‌ها ترکیباتی مشابه حشره‌کش‌ها دارند، که از طریق پوست و شش‌ها وارد بدن می‌شوند و عملکرد سیستم عصبی را مختل می‌کنند. این گازها را آلمانی‌ها در جنگ جهانی دوم تولید کردند اما از آن استفاده نشد. داروهای ضعف‌آور: داروهایی که برای بیرون راندن موقت دشمن از صحنه عملیات، مثلاً از طریق آسیب‌رساندن به دید سرباز یا توهم‌زایی در او، ساخته شده‌اند. از این داروها تاکنون استفاده نشده است. ترکیبات سمّی: سمومی که از راه خوردن، آشامیدن یا تزریق موادی مثل ریسین، که از روغن کرچک به دست می‌آید، و نیز سمّ مواد غذایی فاسد وارد بدن می‌شوند. سموم گیاهی که برای از بین بردن پوشش گیاهی و استتار گیاهی سربازان به کار می‌رود. سلاح‌های ترکیبی. دو جزء شیمیایی که بعد از شلیک پوسته انفجاری نگهدارنده با یکدیگر ترکیب می‌شوند و ماده‌ای سمی تشکیل می‌دهند. انگلستان 120 هزار تُن از ذخایر شیمیایی خود را از 1945 تا 1949 و 25 هزار تُن دیگر را در 1955 تا 1957 به دریا ریخت. 149کشور جهان در کنفرانس خلع سلاح سازمان ملل متحد در 1989 به اتفاق آرا، ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی را تصویب کردند و معاهده بین‌المللی تجارت گونه‌های در معرض خطر را در 1993 امضا کردند. این پیمان در ایجاد روش‌های تحقیق و بررسی، که سازمان منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی در شهر لاهه هلند آن را اداره می‌کند، و صدور مجوز بر اجرای مصوبات آن علیه کشورهایی که قرارداد را امضا نکرده بودند، در نوع خود منحصر به فرد بود. سی سی دبلیو ممنوعیت دایمی برای تولید سلاح‌های شیمیایی اعمال می‌کند، و حدود 160 کشور جهان آن را امضاء کرده‌اند. در نوامبر 1996 مجارستان شصت و پنجمین کشوری بود که مفاد پیمان را قانوناً تصویب کرد و بدین ترتیب بعد از 28 سال مذاکره، شمار کشورهای تصویب کننده به حد کافی رسید و در 28 آوریل 1997 کنوانسیون از قدرت لازم برای اجرای مفاد پیمان برخوردار شد. پارلمان روسیه سرانجام مفاد کنوانسیون سازمان ملل را در نوامبر 1997 تصویب کرد؛ همچنین بودجه‌ای 100 میلیون دلاری برای نابودی سلاح‌های موجود، که حدود بیست درصد هزینه لازم بود، در 1998 به آن اختصاص یافت. اگر چه آمریکا نیز به منزله امضاکننده از به کارگیری سلاح‌های شیمیایی منع شده و ملزم به نابودی ذخایر باقی‌مانده خود است، تاکنون به تصویب قانونی کنوانسیون تن در نداده است. قانون منع سلاح‌های شیمیایی امضا کنندگان را به شرح زیر مکلف می‌کند: نابودی ابزارهای تولید و جلوگیری از گسترش آنها، خودداری از تهیه و تولید یا انبار کردن سلاح‌های شیمیایی یا انتقال آنها به هر کشوری که درگیر هرگونه فعالیت دیگری است که کنوانسیون آن را منع کرده است. این ممنوعیت شامل استفاده نکردن از گازهای ضد شورش در جنگ نیز می‌شود. کشورهایی که کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی را امضا کرده‌اند (بیش از 60 کشور) یک ضرب‌الاجل نهایی را برای انهدام همه این سلاح‌ها تا 29 آوریل 2007 تعیین کرده‌اند، اما مقامات رسمی روسیه و آمریکا در مه سال 2000 اعلام کردند که اجرای آن تا مهلت تعیین شده غیر ممکن است. مأخذ دانشنامه دانش‌گستر، ج6، ص 657-659. |
| تاریخ ثبت در بانک | 6 اسفند 1397 |