| کد | jr-22949 |
|---|---|
| عنوان اول | محمد خزائلی |
| نویسنده | محمدرضا نامنی |
| نویسنده | افسانه حیات روشنایی |
| نویسنده | فریده ترابی‌میلانی |
| عنوان مجموعه | تحول روانی: آموزش و توانبخشی نابینایان |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | سمت |
| محل چاپ مجموعه | تهران |
| سال چاپ | 1389شمسی |
| شماره صفحه (از) | 342 |
| شماره صفحه (تا) | 344 |
| زبان | فارسی |
| متن |
محمد خزائلی، فرزند محمدرضا، به سال 1292هجری شمسی در کرهرود اراک متولد شد. در هجده ماهگی بر اثر ابتلا به بیماری آبله بینایی خود را از دست داد. در آن زمان برای آموزش و پرورش نابینایان وسایل و مدارس خاصی وجود نداشت. از این رو، وی رهسپار مکاتب قدیم شد و در هفت سالگی به مکتب شیخ حسین مدنی رفت و به محض افتتاح اولین مدرسه در اراک روانه این مدرسه شد. در مدت تحصیل درس‌ها را برایش می‌خواندند و او به لطف داشتن حافظه‌ای قوی آنها را یاد می‌گفت. وی در دوران ابتدایی همیشه شاگرد ممتازی بود. خزائلی تحصیلات متوسطه را در دبیرستان صمصامی اراک ادامه داد و دیپلم دبیرستان را در رشته ادبیات با گذراندن امتحانات متفرقه در تهران اخذ کرد. او اولین فعالیت اجتماعی خود را با تشکیل کلاس درس در منزل آغاز نمود. گرفتن کار دولتی برای نابینایان مشکل بزرگی بود که محمد خزائلی با آن مواجه شد و مثل همیشه با تلاش و کوشش و نشان دادن لیاقت شخصی، به سال 1321، به استخدام وزارت فرهنگ در آمد و به این ترتیب راه دیگری به روی نابینایان گشوده شد. او ابتدا در دبستان‌های گلپایگان و خمین و سپس در دبستان و دبیرستان‌های اراک به تدریس پرداخت. هنگام بازدید وزیر وقت از مدرسه عظیمیه اراک چگونگی تدریس هندسه به دانش‌آموزان به وسیله محمد خزائلی مورد توجه و تعجب وزیر قرار گرفت تا آنجا که وی مدال درجه اول علمی را به خزائلی اعطا کرد. خزائلی در جوانی با موسیقی آشنا شد و گهگاهی نغمه سازی برای آرامش خویش می‌نواخت. او در سال 1318 شمسی با دختری که از شاگردانش بود ازدواج کرد. حال دیگر، همسرش کتاب‌ها را برایش می‌خواند و او مطالب را به حافظه می‌سپرد. ثمره این پیوند چهار دختر و چهار پسر است. محمد خزائلی که او را محمد نابغه لقب داده بودند، هیچ‌گاه در راه تحصیل علم از پای ننشست و به آموختن ادبیات عرب، فلسفه قدیم، عرفان، فقه و اصول علم کلام و تاریخ پرداخت. وی در سال 1324 به اخذ درجه لیسانس از دانشکده الهیات دانشگاه تهران رتبه اول نایل و مفتخر به دریافت مدال علمی شد. او پس از آن در سال 1325 از دانشکده حقوق و 1329 از دانشکده ادبیات لیسانس گرفت. خزائلی تشنه کسب معلومات بود و با پشتکار عجیب و ذوقی سرشار تحصیلات عالیه را ادامه داد تا جایی که در سال 1322 در رشته ادبیات فارسی و در سال 1336 در رشته علوم قضایی از دانشگاه تهران درجه دکتری گرفت و به بالاترین مدارج عالیه دست یافت. وی به تصدیق اغلب دانشمندان و اهل فن، در علوم مذهبی و ادبیات عرب، معقول و منقول، تصوف، علم تفسیر، حقوق اسلام و مذهب‌شناسی کم‌نظیر بود. همچنین او به زبان‌های عربی، فرانسه و انگلیسی تسلط کامل داشت و با زبان آلمانی نیز آشنا بود. محمد خزائلی در سال 1317 آموزشگاه خزائلی را در اراک تأسیس کرد و بعدها آموزشگاه‌های متعدد خزائلی را در تهران بنیاد نهاد و تمام آموزشگاه‌ها را شخصاً مدیریت می‌کرد. او بنیانگذار اولین آموزشگاه شبانه در ایران است. همچنین اولین انجمن حمایت و هدایت نابینایان و آموزشگاه نابینایان بزرگسال را بنیان نهاد. دکتر خزائلی، نخستین رساله دکتری ادبیات خود را به روشنگری درباره اعلام قرآن اختصاص داد و اکنون این کتاب ارزنده از جمله کتاب‌های منبع و مأخذ تحقیقات قرآنی و اسلامی است. رساله دکتری حقوق او نیز کتابی است با عنوان مسئولیت مدنی کارفرما، ناشی از عمل کارگر که این کتاب تحقیقی می‌تواند ملاک بسیاری از داوری‌های وزارت کار قرار گیرد. دکتر محمد خزائلی تألیف ارزنده دیگری به نام احکام قرآن دارد که حکام شرع می‌توانند از آن استفاده کنند. او در گلستان و بوستان سعدی نیز عارفانه و محققانه سیر معنوی و علمی کرده و طی دو جلد به نام‌های شرح گلستان و شرح بوستان هرگونه مشکلی را که ادب دوستان در بیانات و سروده‌های سعدی داشته‌اند، رفع کرده است. خودآموز حکمت مشاء یکی دیگر از تألیفات اوست که ترجمه‌ای بلیغ و رسا از مقاصد الفلاسفه امام محمد غزالی است. خزائلی برگزیده‌های زیبایی از آثار ادب عرب گردآورده که با طبع لطیف و حساسش، کتابی خواندنی و جمیل به کتابخانه‌های دانش پژوهان هدیه داشته و نام آن را النخب فی ادب العرب نهاده است. سه کتاب دیگر به نام‌های منطق و مختصری از فلسفه شرق، منطق نظری و منطقی عملی که در حقیقت از راه دانش ثمربخش منطق، دریچه‌ای به باغ فلسفه گشوده است، از کتاب‌های وی در رشته منطق است. زیبایی‌شناسی یکی از رشته‌های زیبای فلسفی است و دکتر محمد خزائلی این واقعیت را در کتاب تاریخ مختصر فلسفه و زیباشناسی تدوین کرده است. کتاب دیگر وی با عنوان مختصر روانشناسی کتابی است کامل که همگان را با دانش روانشناسی آشنا می‌سازد. دکتر خزائلی به آموزش بنیادها و نهادهای ادبی خدمتی بسزا کرده است و از همکاران دوستان خود نیز یاری گرفته و کتاب بدیع و قافیه را با همکاری دکتر حسن سادات ناصری تألیف کرده است. او همچنین کتاب مختارات را با یاری دکتر محمد خوانساری، دستور جاویدان را به مدد سید ضیاءالدین میرمیران و اسلوب الحدیث را با کمک سید عبدالباقی تنکابنی به مشتاقان هدیه داشته است. دکتر محمد خزائلی نه تنها در راه نشر معارف کشور دیرپای ایران و اسلام به راستی فعالیت می‌کرد، بلکه زندگانی و بهسازی و بهزیستی جامعه نابینایان ایران را نیز مدنظر داشت. سرانجام دکتر محمد خزائلی در 23 خرداد 1353 پس از یک هفته اغماء و بیهوشی در سن 62 سالگی چشم از جهان فروبست. تحول روانی: آموزش و توانبخشی نابینایان، محمدرضا نامنی و افسانه حیات روشنایی و فریده ترابی‌میلانی، تهران، سمت، 1389، ص 342-344. |
| تاریخ ثبت در بانک | 11 دی 1397 |